क्वाचाम् – १
मन्चल्वा वाखा मिः वाःम । कुरहिम्मे । सारिङ्मो राम्मे । चालिया हुम्मेइ ठ्वाइसिम । द््याल हिम्मे । मुयोङा कालाङकुलुङ स्वान्ढोम ठ्वाइसिम । क्वाल् कुडु हिम्मे । ह्वाम्भानाङ ‘धनेऽ धनेऽ’ देसै चेलपाम्मेइ ठ्वाइसिम । कुडुङा भानाला क्वाल नालुम्फा हिम्मे । इल्वा क्वाल् साल्चो न्वा साल्मे माङ त्वामल्वाम योर स्वासाङ बाङ्चिम ।
धने — (मक्कलु ला वात्सेइ) आम च्याङ्माखाल्वा उनुल्वाङ रान्जिमो चाकुम आम आः ब्अीसिख्वा आ हिप्तु । आस्याङ तिया सामाख्वा या उन्डा थाम्पाराक प्रोसि ज्यानाक्या ?
मक्कलु — (क्र्वाडि बुक्तिपारापासेइ) छ्या आम् दाजुडा आम् देच्वा मुयो हौ । उङ्गुडा आः ब्अीसिल्वा उनडा टोस्यालस्याँसे पाँतिम् । दाजु उङडा कुडल्वाम् दुखाख्वा पौल्वा पढैपासि आहिबु । उनडा कुड्ल्वाङ पढै पासि मैपुनुम्मे रान्चो पाकाडै । नौठाङ उङ निम्फास्या क्वाल् जिउ दुम्साक ब्लेचाम । इस्तिमाक रान्चो पाकाडै दाजु ।
धने — (नालेपासेइ) उनुक देनुमेइल्वाङ पढैडा आमा मक्कलु आम च्याँमाखास्या लाच्चाम तिवाँइ लाउम् ।
मक्कलु — (आ¥याप्तिपाराक) लुलु भयो आमस्याम फुर्तिचै आपाइ । (इमब्वाल भानाङ मनेख्वा चेलपौमेइ ठ्वाइसिम)
मने — धने ओ धने ! स्कुल दिचाम् ब्याला दुम्मे ठाल्वा हौ उनु ?
धने — आहाइ आम् चोरख्वा योर स्वासिया आगाचिक (देसेइ) आमा हौ आलबाँम नापिङ्म् है । नापिङ्म् ।
मक्कलु — लु ल्वास्ता नाक्या बेर दुम्मे रैछा स्कुल दिचाम । दाजु, स्कुलल्वा चाकुम ब्अीःच्वा न्वा साल्मेतिड् न्वा हाल्चाम आतिनि ।
धने — लौ आम्देनुमेइ मक्कलु उङडा इबिल्वाङ चाकुम साल्मेतिड्डा आमासे आपाङ्ति । आः ब्अीसिल्वा आलोसि ।
मक्कलु — लुलु भयो योर प्राइसि । ढाउ ल्वास्ता नाक्या बेर दुम्मे । (धनेन्वा मक्कलु इम नालुम्फा ल्वाङ द्वाइदुमिचिम् । धने आङ कुडल्वा ब्लान्दिम । सिक्वाल्वा मने किताब लाःल्वा माङ ल्वासाङ बाःम । धनेङा मामा कान्तु धने क्वासेइ बुर्तुम ।)
कान्तु — सिगाला धने नाभ्यानल्वाङा थाल् साम्नुया ? नाक्या स्कुल दिचाम् बेर दुम्मे । आम मने राइचिख्वा लोनाक्मेइ नाक्या आम्से बेर दुम्मे । आम हेपा जौमेइ डअीवा तिवाँक्या ख्लिजौमेइ ड्अीवा थाल ब्वासिताक ।
धने — ओइ क्वालछिन है । उङ हेपा लापलुप जाःम । इन्वा हालिचिम् ।
मने — धाउ पुस्ता त्याँमाड्ल्वा स्कुलल्वा घन्टि राःम । (धनेख्वा तुम्सुक कुडल्वाङ इमनिम किताब कुर्सेइ ब्अ्वारिचिम)
कान्तु — (धने न्वा मने न्वा रुस्सेइ) राइचिनिम्फा राइस्या पढै पाचाम् है ।(–ल्वाँचिसे भाना क्वाल नालुम्फाल्वा नाइचिम् ।)
मने — (नालुम्फाल्वा बाक्सै) धने नाभ्यान थाल ल्वानुया उनु मक्कलुख्वा आमाम वान्तिया ? आस्याल कुडु हाइच्वा ?
धने — लिबा बास्ता कुडुङा योर आबा । त्याँपिप मामा न्वा पापान्वा मुई स्याच्चिम । नापे थाम्पाराक तिवाँइ उङ आब्लात्थु आच्वाबु ।
मने — (आङ त्वाम योक्का पासेइ) लहै कावा उनुडा आचुक देम्सेङ कुलिया ब्वानुमाख्वा मुयोक दानुम्मे ड्आङ्माडा प्ल्वाङखाल्वाम प्वाकुस्याङ जोसिम । इस्तिमाक क्वाल ब्अीःच्वाख्वा या योर आजेब् ।
धने — आस्याङ आजेब थुप्प्रो जेब्बे । उन चिठि आ¥याक्डु । ब्अीःच्वान्वा योर आस्वानु । पढैङा पानुम । इमपाराक थाल ब्अीःच्वाक दाक्बिया । च्याप ड्आङ्मास्या ड्आम्बिल दुम्सि पुसिपर्छ ।
मने — उङडा साडि ह्वाम्बाम रेसिका न्वा चिठि मैपाउमेइ थि । इमडा दानिम रान्चो देसाक ¥याक्तुम ह्वाला देचालडा ज्वाफल्वाडा इः बुस्याम प्वाकु आमा त्वामख्वा चिठि रेइया । इः कुडु ह्वाम्बा प्याठ्ठोम इमस्याम प्वाकुनितिड् बाम्मे इमस्याल मैपाकाटा । त्याँल्वाङ भाना आमस्याल आति प्ल्वाङ्खा प्याठ्ठो मैपाकाटा देच्वा रैछा । इस्तिमाक उङ्डा आस्याल्वाइ ब्अीःच्वातिड् चिठि आ¥याउ पढैङा पाल्म ।
धने — (उलाङ पासेइ) इस्तिखौ प्वाकुस्याँ ज्वाक्चो कुलि ह्यास्सि आड्अु । आबुस्याङ टोस्यालस्याँ ज्वाक्चो ह्यास्सिपर्छ है कावा । तिवाइ इः त्वाम आखाकानो । नुस्स्वाम् ब्लाच्चो जातुरल्वा उङ क्वाल् साल्मे दुति गानिम् ।
मने — उनुख्वा दुस्सि पर्दैना । उङ त्याङ् साल्मेङा नौठाला आहालुङ पढैङा पाःम ।
धने — लु भयो पढैङा धाक आगाका । उनु च्याब ¥याक्सि ज्वाक्डुमाँख्वा । नाक्या बेर दुम्मे कुडु ल्वाङ्चिम । (धने न्वा मने इल्वाङ कुडु लिमिचिम स्कुल आदिथु) ।
मिः सिम् वाखा कुरआहिम् । खुच्च्याम् दुम्मे ।
क्वाचाम् – २
मन्चल्वा वाखा मिः वाःम । कुर हिम्मे । राडु द्याल हिम्मे । बाँसुरि ट्वाबिमेइ साकुम ठुर्सिम । कुडु गोत्नाङ धने ब्अ्वार्सिख्वा ह्याठ्ठो क्वासेइ मने चेलपातुम् ।
धने — ओ मने ! ओ मने ! धाउगाता नाक्या हाल्चाम् बेर दुम्मे जातुर । (धनेङा मामा कान्तु लाःल्वा सिङतिड् फिस्सेइ डुब्लोल्वा उफिम् आङ तावा धने क्वासेइ)
कान्तु — पढै न्वा कुडुल्वाम् कामङा सुर्ता आबा क्वाल जातुर ब्लास्सि आड्अु नाक्या ग्यान्चे भुइल्वा आबा । थाम्पाराक नापे जुनिया तिइ राइचि ।
धने — मामा थ्यापु योर आपाकाटा क्वाल जातुर न्वा दिचाङया नाक्या रिस पानुम । उङ्गुस्याङ रान्चो साल्चो जातुर आदिउँडा साल्मेतिड्ख्वाडा जेइति सिम्मे । मामा लिब्बास्ता ।
कान्तु — त्यापिप साल्मे सिम्मे देसेइ जातुर न्वा साल्मेङा कुडु, नालुम्फा नालुम्फा बालिदिस्ता त्याँनापे इः ख्लिस्या जानुम् ह्वाला आम्पाराक ।
धने — (आङ रिस्बुक्ति) मामा बडेख्वाल्स्या योर आपाकाता । ख्लिः जाउकानो हेपा जाउकानो उङ थाम्पाराक तिवाँइ जाःम । मामा सुर्ता आपाकाता ।
धने — आम मात्भ्mयाक्ने मने आमा पासा बाया हाइ त्यावाँइ आगा । मने धाउगाकाता ।
कान्तु — ड्अीवा आब्वाचो राइचि इस्पुम्मे । जातुर आमा, साल्मे आमा, कुडल्वाम काम न्वा पढैङा त्वाम । आन ड्अीवा बाःम । आमस्याम ड्अीवा ब्वाचो आः राइचि आमपाराक आस्याल तिवाँइ जातुर, खाउमो, खासि, साल्मे ।
धने — (आङ त्वाम त्यार्सिख्वा) आऽ मामा त्याँडा लिबालिबा बास्ता । इः कसकसख्वा ग्वान्दार या आन्यातु ।
कान्तु — आः मामा पापाख्वा लाकुब ब्वारपाङकुब उनतिड्ख्वा उपदेस ग्वाक्चो नापेम दिनल्वा इन पाला ब्लास्साङ बाःम । इमब्वाल चिनिम । ड्वाम्निममेउ राइचि । (इमब्वाचै रान्चो एबो वाः पाइसिमाक जातुर दिचा मने डुब्लोल् ब्लाम्फिम । धनेङ मामा क्वासेइ)
मने — माचि धनेख्वा सा¥वास्या कर पौमाक जातुर दिचाम दुम्मे देसाक गाङ्मेइ ।
कान्तु — लौ राइचि दिङ्काँचे । दिस्कान ब्यालाल्वा ब्लाङ्चिदै । उनु च्याप ड्अीवा ब्बानुम । आम् आक सिंगालाडा उत्थिउ हाल्मेल्वाङ लिम्सि आचिक्तु ।
मने — तिकानो माचि उङ ब्यालाल्वा ब्लाङ्चुप है । (धने एबो वाः जुत्ता पाइसाङ बाःम)
धने — लु मने नाक्या हाल्ता । इम भाताल गाठ्ठो कावातिड् या चेलादाला पासेइ ल्वाङ्चि । कतिक राइसि या आम् आः वाः ? साडि आ पापज्याठाख्वा सिंगापुरल्वाङ मैपाँतिमेइ । (आङ जिउल्वा क्वासेइ)
मने — (आङ् कुलि खुच्च्याम पासेइ) अँ खुब रान्तिम बाःम । इमस्यास्दा रान्चो मुयो ।
धने — लु हौ, खुब रायुम् । मामा लु हालुचुब है ।
मने — माचि लु भतुवा हालुचुबा है जातुर प्याठ्ठो ।
कान्तु — लौ राइचिनिब हालिङ्काँच्या । जातुरल्वा ठ्यापु ङासि, रक्सि आतुकाचे । जोल आपुकाने । राइस्या पासाक ब्लाकाने है राइचि । (धने न्वा मने जातुर हालिङ्चिम् । कान्तु कुडु गोत्ना उडिम् । वाखा मिः सिम् खुच्च्याम् दुम्मे । कुरआहिम् ।)
क्वाचाम् – ३
वाखा मन्चल्वा मिः वाःम । कुरहिम्मे । क्वाल ख्वाल्बो जातुर बाम्मेइ हिम्मे । इमाप्याठ्ठो मान्दल, बाँसुरि ट्वाप्सेइ साल्मे, साल्चोतिड्ख्वा मज्जा पासाङ बाम्मेइ हिम्मे । इल्वास्या धने न्वा मने या माङ सालाङ सित्लि पासाङ बाङ्चिम् । मनेङा डआम्बिल धने साल्मेख्वा झ्वाम्पा–झ्वाम्पा पाब्बे ।
धने — (साल्मेतिड् सालाङ राक्सेइ)
बलिस्ते उङ डा बल बाःमे नानि लाःल्वा– २
आःबिल्वाङ रान्चो माल्काटा आम च्याङ्माखाल्वा–२
साल्मे — (मान्दल त्वाप्सेइ सालाङ पाम्मे)
गाइबस्तु आबाम् दाम्लोल्वा दाजु, आम्पाचा ह्वाला चाल्चा–२
टोस्यालस्याङ ज्वाक्चो आः ड्आम्बिल दाजु आम्पाड् चाकुम माल्चा–२
(जातुरल्वा थुप्प्रोक सित्लि सालाङ पासाङ बाम्मे)
धने — (नाक्या चिचिर ङासिख्वा म्वाल्तुमाख्वा लाःल्वा बतल ज्यास्सेइ सालाङ पौम)
आठा रान्चो साल्मे आसेइबु उङ्गु सप्पैख्वा देम्मे ठुलि–२
उङ्गुया साल्चो जातुरल्वा हाल्चो कुकाने नानि कुलि–२
(ङासिख्वा ल¥याङब¥याङ पासेइ मने)
साल्मे — (सालाङङा ज्वाप ग्वाक्सेइ)
सामाङा ड्अील्वा स्वाइम् दाजु ल्याक्कु आगाकान्वा–२
उङ सप्पै दाजु मुयो तिकिम् इःत्वाम् आखाकान्वा–२
धने — (मनेङा लाःल्वा ज्यास्सेइ) ओइ कावा वाखा है वाखा, साल्मेख्वा है साल्मेख्वा । (जातुरल्वा सालाङसित्लि मान्दल, मुरलि पासाङ बाम्मे । मने ङासिख्वा दुक्तुमाक ल¥याङब¥याङ पुसेइ कुडु लिम्मे)
धने — (साल्मेतिड् न्वा हातेमाला पालिदिम्मे । इमब्वाल इल्वाङसे आङ साल्मे मक्कलु फकेपासै प्व्राक्साक कुडु ल्यातुम)
वाखा मिः सिम् खुच्च्याम्म् दुम्मे ।
क्वाचाम् – ४
मन्चल्वा वाखा मिः वाःम । कुरहिम्सेइ ल्वाम् । द्याल् हिम्मे । कुडुतिड् हिमिमे । मनेङा कुडु दुब्लोल्वा धने उफिम् । इन्वाङ् चेलपौवा ।
धने — मने ओ मने ! कुडल्वा आचुइ आबाम्के आस्याक्या ? (इमब्वाल कुडु गोत्नाङ मनेङा मामा ब्अ्वार्सिम् । धने हिप्तुम् ।)
धने — हयामठाइलि ख्वाइ मने त्यास थाल ल्वाया ? कुडुल आबा ?
आसुमाया — राइचि आम्पात ह्वाला ? मनेडा नाभ्यानि सहर पढै पाचा हाल्मे । इः पाप्ठाइलाख्वा चोडुकुम । (आम योर ठौमाक धने क्वालखेप छाङ्गाल्वाङ दोमेइस्याङ पातुम्)
धने — ह्यामठाइलि त्याङ चिठि मैपाउम नौठाङा ।
आसुमाया — आमाङ ह्वाला आमस्याम् याकाभ्यान राइचि इः कावा ¥वाम्चाम् खासि ?
धने — चाकुमडा आमै आति उङडा बिहे पायुङ्माक साइसो । इस्तिमाक चेलपासि पाप्फु पिङ्मेइ ।
आसुमाया — (छक्कापरै दुम्सेइ) लाहैऽलाहैऽ राइचि आमस्याम् उमेरल्वास् इः लाः ल्वासु प्वाइनुम ? लौहाइ जाति डुम्मे । इन्चि जोडि बर–पिपलस्याङ, सिला पाहारस्याङ अडैदुम्चो, बाक्चो दुमिङ्काँचे राइचि ।
धने — लौ हयामठाइलि त्याङ ल्वासिप¥यो है खासि पास्ता ।
आसुमाया — लौ ल्वास्ता । (धने आङ कुडु ल्वाम्, आसुमाया कुडुगोत्ना उडिम्)
धनेङा कुडुल्वा ब्लाङ्खाम् । धने न्वा आङ ङेबे सगुन टिका पाच्चा ङ्वाप्सितिड् चेलाडाला पापुम्मे । मुइम्मे । टिकाङा सरदामतिड् ख्व्राबिमजुबिम । धने न्वा मक्कलु टिका पाच्चा इमप्याठ्ठो च्वाबिम । बाङ्चिम । सप्पै ङवाप्सितिड् या योर स्वासै बाम्मे । धनेङा पापा, मामा ।
कान्तु÷हाउडे — धने न्वा च्वाइमे टिका पास्सेइ । लौ हाँसजोर, परेवाजोर दुम्साखो, बरपिपलस्याङ बाक्चो, सिलापाहारस्याङ चेच्वा दुमिङ्काँचे है । राइचि च्वाइमे न्वा क्वाल इन्चि कुपि भाग्गेख्वा पौल्वा हाँसजोर, परेवाजोर दुमिङ्चिम् बाःम ।
ङ्वाप्सि — (ब्याउला–ब्याउलि टिका पास्सेइ) नानि न्वा जाबा न्वा इन्चि कुपि भाग्गेख्वा पौल्वा हाँसजोर, परेवाजोर, दुमिङ्चिम । काकुस्याङ, दुधस्याङ सङ्गुल्वा, जोजोस्याङ उज्यालो दुम्साख्वा सिलापाहारस्याङ चेचोब्लेचो, पातिज्वाचो दुमिङ्काँचे । नानि राइचितिड्ख्वा आम च्याङ्माखा कुल्चो दुमिङ्काँचे है बाबुनिम्फा । (टिका पास्सि टुमिमख्वा ङ्वाप्सि नातागोतातिड् ङासि हेपा भतेर जाम्मे । सप्पैख्वा ङासि तुम्मे । ¥यान्डा ¥यासेइ पाम्मे । वाखा मिः सिम् । कुरआहिम् । खुच्च्याम् डुम्मे ।)
क्वाचाम् – ५
बडे बर्खा नौठाङ्मे योर । मन्चल्वा वाखा मिः वाःम । क्वाल जातुरस्याङा ज्वाक्चो ठाउँल्वा क्वाल ग्रुच्वा उपो ड्वाक्वा ज्यास्सेइ बाःम । आङ रामल्वाम वाःया ब्रुल्यामब्रुल्याम जिच्चो हिम्मे । चाकुन भारि तिर्सिम बाङ् कुर्साक ज्याला टाक्चाम । इल्वाङ इम टाङाचिम ल्यास्साकख्वा हेपा जाचाम । मानै लाःमक्वासाङ बाःम । इमब्वाल क्वाल राम्चो वाः पाइचो मुयो आङ नुनुचुनु, ङेबेतिड्न्वा आचाबिसे झ्वाला, सुर्केस कुर्सै पिम्मे । इम ग्रुच्वा उपोख्वा हिप्तुम । ज्याप्फु दिम् ।
धने — (झ्वाला ज्यास्सै) आम थामसम्बा ल्याच्चाम ह्वाला उङ कुर्तिगानिम् ठाकुरे । (इमब्वाल मनेख्वा सेइतुमेइ स्वान्ढोमस्याङ पातुम ।)
मने — (राइसे क्वासै) उनु आचुक्या सेइनिमेइस्याङ पाङ्तिम ?
धने — (अचम्बास्याङ पास्सेइ) उङ्गु या इमस्याङ पाङ्तिम । उन आचु ?
मने — उङु क्याउ मने ।
धने — उङडा कावा आमस्या जोङ्माख्वा आमस्याम हालतल्वा बाङ्म कावा । (आङ पिताङ्क्या पिसेइ)
मने — आम्तिड् आः नानि राइचि, ङेबेतिड् । ख्वाइ मक्कलु भौजु ?
धने — (सुकसुक ख्राम्सेइ) नुम्बोस्या परलोक बुल्डोम दुम्मे कावा । उङ आमस्याम हत्ठे दुम्साङ बाङ्म । काल या आब्ला । सिसिया आफ्वाच्वा रैछा । आसपाचा कावा नुम्बो ड्अीवा आक्रिमाख्वा त्याङ्पिप हत्ठेदुम्सिम । (पिताङ्क्या पिसेइ)
मने — (धनेङ ब्अीसिल्वाम पिताङ्क्या पितिग्वाक्सेइ) लु आख्रास्ता कावा । उङ बाक्ति बाङ्म । त्याङ उङ्गु ब्लाम बाङ्म । त्याङ् आः कुडुल्वा बाकिम । आमइ सुर्ता आपाता । लु हाल्ता कावा आः कुडु ल्वाकिम । (इल्वाङ मनेङा परिवार धने सप्पै भ्mवाला कुरिमख्वा हालिम्मे)
वाखा मिः सिम् । कुरआहिम् । खुच्च्याम् दुम्मे ।
रुम्मे
(नाटककार कृष्णजित राईङा ‘ब्वाइचो फुरी’ नाटक संग्रह छापैदुम्मेइ बाःम । सम्पादक)
लिब्जु–भुम्जु ५९ ल्वाङ
