एक करोड रुपैयाँको विष्णुदत्त–सरस्वती आङ्बुहाङ प्राज्ञिक कोष घोषणा

प्रमुख अथिति पूर्वकुलपति बैरागी काइँलाज्यू, विशिष्ट अतिथिज्यूहरू, अतिथिज्यूहरू र उपस्थित सम्पूर्ण महानुभावहरू ।

‘विष्णुदत्त—सरस्वती आङ्बुहाङ प्राज्ञिक पुरस्कार’बाट पुरस्कृत हुने इतिहासकार स्वर्गीय कृष्णविक्रम नेम्बाङज्यूका प्रतिनिधिज्यू । यस कार्यक्रममा उपस्थित सम्पूर्ण विद्वत वर्ग एवम् सञ्चारकर्मी मित्रहरूमा हार्दिक नमस्कार ।

१. कोषदाता आङ्बुहाङ्को छोटो परिचय
मेरो पुख्र्यौली थलो साबिक हाङ्पाङ गाविस–७ (हाल आठराई त्रिवेणी गाउँपालिका–३), त्रिवेणी, ताप्लेजुङ हो । जीवनको उकाली ओरालीमा नेपालमा रहँदा विभिन्न विद्यालयमा अध्यापन गरेँ । वि.सं. २०३२ सालबाट २०४१ सालसम्म नेपाल सरकारको अधिकृत सेवामा रहेँ । वि.सं. २०५९ बाट क्यानाडाको क्यालगरी शहरमा स–परिवार बसोबास गर्दै आएको छु ।

२. देश र समाजप्रतिको मेरो छोटो बुझाइ
हरेक देशका नागरिकको आफ्नो मातृभूमिप्रति विछट्टै माया मोह र स्नेह हुन्छ । आफ्नो रोजीरोटी र जीवनयापन तथा अध्ययनका लागि नेपालीहरू पनि विभिन्न मुलुकमा रहेका छन् । जहाँ रहेबसे तापनि आफ्नो जन्मथलोप्रति प्रेमले ओतप्रोत भई नेपालमाताको स्नेहमा आफ्नो परिश्रमको केही अंश मातृभूमिमा केही न केही गर्न लगानी गरेका छन् ।

नेपालमा राष्ट्रिय जनगणना २०६८ तथ्यांकअनुसार १२३ जाति तथा १२५ भाषाभाषी भएको बहुजातीय एवम् बहुसांस्कृतिक विशेषता भएको सुन्दर मुलुक हो । (२०७८ को तथ्यांकअनुसार नेपालमा १४२ जातजाति र १२४ भाषा रहेका छन् ।) हरेक जातिको मूर्त–अमूर्त सम्पदा, इतिहास, भाषा, संस्कार–संस्कृति र लिपिहरू नेपालका अमूल्य निधि हुन् । यिनीहरूको सही पहिचान र संरक्षण–संवद्र्धन हुनसक्दा यसले सिङ्गो नेपालको इतिहास, भाषा, लिपि तथा संस्कृतिको अभिलेखन र जगेर्नामा सहयोग पुगी नेपालीको एकीकृत इतिहास लेखन र संरक्षणमा मद्दत पुग्दछ ।

माथि उल्लेख गरिएका सम्पूर्ण कार्य राज्यपक्षबाट गरिनु पर्ने हो । तर नेपालका शासक वर्गले पञ्यचायत कालभर एक जाति, एक देश, एक भाषाको नारा दिएर आदिवासी जनजातिको इतिहास, धर्म, संस्कार, संस्कृतिलाई बेवास्ता तथा उपेक्षा गरे । पिछडिएका जाति र वर्गको इतिहासलाई ओझेलमा पार्दै एकल धर्म, एकल इतिहास, भाषा र संस्कृतिलाई मात्र प्रोत्साहित गर्दै अन्य जाति तथा समुदायलाई निषेधजस्तै गरियो ।

देशमा जनआन्दोलन भई बहुदलीय व्यवस्थाको प्रादुर्भाव भयो । राजतन्त्र उन्मूलन भई गणतन्त्र आयो । नेपालको संविधान (२०७२) को प्रस्तावनामा, ‘नेपाल बहुजातीय, बहुभाषिक, बहुधार्मिक, बहुसांस्कृतिक, जातीय, क्षेत्रीय, भाषिक, धार्मिक, लैङ्गिक र सबै प्रकारका जातीय छुवाछुतको अन्त्य गरिने’ उल्लेख भयो । तापनि सो कागजी रूपमा मात्र सिमित भई शासक वर्गको रबैया पञ्चायतकालभन्दा फरक रहेन ।

हरेक जाति आफ्नो भाषा, धर्म, मूर्त–अमूर्त संस्कार–संस्कृति र इतिहासप्रति आस्थावान हुन्छन, गौरव गर्दछन् । कुनै जातिको भाषा र संस्कार–संस्कृति हराए ऊ देशमा अस्तित्वविहीन हुन पुग्दछ । हरेक सचेत व्यक्ति यस विषयमा सचेत रहन्छन् र आफ्नो समुदायलाई झकझक्याई रहन्छन् ।

३. देश र समाजप्रति म र मेरो परिवारको एक कर्तव्य ‘प्राज्ञिककोष स्थापना’
म याक्थुङ लिम्बू जाति हुँ । लिम्बू जातिको ओझेलमा पर्न लागेका भाषा, लिपि, धर्म, मूर्त–अमूर्त संस्कार–संस्कृतिप्रति मेरो गहिरो माया, आस्था र विश्वास रहेको छ । यस्ता आफ्नो जातिको विविध क्षेत्रमा लुकेका इतिहास र जीवनदर्शनको खोजबिन गरी प्रकाशमा ल्याउन पर्छ भन्ने मेरो चाहना हो । यसै हेतुले लिम्बू र लिम्बुवान क्षेत्रको भाषा, संस्कृति, इतिहास, आदिवासी ज्ञान, सीप तथा राजनैतिक, सामाजिक आर्थिक र शैक्षिक विषयहरूमा विवेचनात्मक अनुसन्धान र ज्ञान अभिवृद्धि गर्न–गराउन आवश्यक ठानेँ । यस्तो कार्यमा आवश्यक भूमिका निर्वाह गर्दै अध्ययन–अनुसन्धान गरी पुस्तक प्रकाशन गर्ने व्यक्ति, समूह वा संस्थालाई अक्षयकोषको आर्जित ब्याजबाट विभिन्न वृत्ति प्रदान गर्न सकियोस् भन्ने चाहना भयो ।

यसै उद्देश्यले यस्तो कार्य गर्नेलाई प्रत्येक वर्ष अनुसन्धानवृत्ति र दुई वर्षमा कदर र सम्मानस्वरूप पुरुस्कृत गर्न ‘विष्णुदत्त—सरस्वती आङ्बुहाङ् प्राज्ञिक कोष’ स्थापना गरिएको छ । त्यस्तै, उपरोक्त क्षेत्रमा खोज अनुसन्धानका लागि ‘विष्णुदत्त–सरस्वती आङ्बुहाङ अनुसन्धानवृत्ति’ स्थापना गरी प्रत्येक वर्ष बढीमा दुई जना(महिला–पुरुष)लाई अनुसन्धानवृत्ति प्रदान गरिँदै आएको छ । यस वर्षदेखि किरात याक्थुङ चुम्लुङ र लिम्बुवान अध्ययन केन्द्रले महत्वपूर्ण ठानेको कुनै विषयमा अनुसन्धान, अध्ययन तथा लेखनको कार्य गर्नु परेमा लिम्बू जातिको इतिहास, संस्कृति, भाषा र लिपिका कुनैपनि विद्वानलाई सोभैm विद्वतवृत्ति दिने प्रक्रियालाई पनि अगाडि बढाइएको छ ।

उपरोक्त कार्यको लागि म र मेरो श्रीमती सरस्वती कार्की आङ्बुहाङबाट किरात याक्थुङ चुम्लुङ अन्तर्गत लिम्बुवान अध्ययन केन्द्रले सञ्चालन गर्ने गरी ‘विष्णुदत्त–सरस्वती आङवुहाङ प्राज्ञिक पुरस्कार’ र ‘विष्णुदत्त—सरस्वती आङवुहाङ अनुसन्धानवृत्ति’ प्रदान गर्न सुरुमा रू. ३०,००,००० (तीस लाख) मूलकोष राखेको थिएँ । पछि, सो रकममा रू. २०,००,०००।— (बीस लाख) थप गरी ५०,००,०००।— पु¥याइएको थियो । सो रकममा आज ५०,००,०००।—
(पचास लाख) थप गरी जम्मा रू. १,००,००,०००।— (एक करोड) पु¥याइएको कुरा सहर्ष जानकारी गराउन चाहन्छु । यसरी आफ्नो समुदायको लागि प्राज्ञिक कोषमा रू. १ करोड पु¥याउन सकेकोमा मलाई निकै नै हर्ष अनुभव भएको छ ।

यसलाई किरात याक्थुङ चुम्लुङ लिम्बुवान अध्ययन केन्द्र र समुदायले नै अनन्तकालसम्म प्रभावकारी रूपमा सञ्चालन गरेर आफ्नो जाति, समुदाय र मुलुकका लागि नै यस क्षेत्रमा केही योगदान गर्नसक्नेछन् भन्ने आशा र विश्वास लिएको छु ।

४. प्राज्ञिक पुरस्कार र पुरस्कृत लेखकलाई बधाई
हामीले स्थापना गरेको प्राज्ञिक पुरस्कार सही व्यक्ति र कृतिले पाऊन् र उनीहरू यस्तो कार्यमा उत्प्रेरित भई निरन्तर लागी परून् भन्ने अभिलाषा रहेका छ । आज पुरस्कृत हुनुहुने इतिहासकार कृष्णविक्रम नेम्बाङ माङ्को काखमा लीन भई हामीबीच हुनुहुन्न । उहाँप्रति हार्दिक श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दछु । उहाँको भौतिक शरीर नभए पनि उहाँले विगतमा प्रकाशन गर्नुभएको पुस्तकले याक्थुङ लिम्बू समुदाय र इतिहासमा रुची राख्ने जो कोही पाठकहरू लाभान्वित भई ज्ञान आर्जन गर्न सक्दछन् र सकिन्छ । आज पुरस्कृत हुने विद्वान लेखकलाई मरणोपरन्त भए पनि सम्मान गर्न पाउँदा हामी आफै पनि सम्मानित भएको महशुस भएको छ । वहाँ र परस्कृत वहाँका प्रतिनिधि परिवारलाई बधाई !

५. अन्तमा,
हालसम्म अनुसन्धानवृत्ति र पुरस्कार प्रदान भई प्राप्त भएको नतिजाको जानकारीका आधारमा कोषको मूल उद्देश्य केही हदसम्म पूर्ति भएको महशुस भएको छ । निजहरूको योगदानलाई कदर गर्दै आगामी दिनमा वहाँहरूको उत्तरोत्तर प्रगतिको हार्दिक शुभकामना व्यक्त गर्दछु ।

‘विष्णुदत्त—सरस्वती आङ्बुहाङ प्राज्ञिक पुरस्कार’ तथा ‘अनुसन्धानवृत्ति’को स्थापनाले लिम्बुवान क्षेत्रको भूमि, भाषा, संस्कृति, सीप, ज्ञान र लुप्त रहेको इतिहास खोजबिन गर्ने अनुसन्धाताहरूलाई उत्प्रेरणा र प्रोत्साहन हुने आसा र विश्वास लिएको छु । यसबाट याक्थुङ लिम्बु जातिबारे जान्न र बुझ्न चाहने सबैलाई मद्दत पुग्ने र नेपालको बहुसांस्कृति विशेषताको सम्मान र सम्बोधन गर्दै एकीकृत इतिहास लेखन सहयोग पुग्दछ भन्ने आशा र विश्वास लिएको लिएको छु ।

अन्तमा, यो स्थापित कोषलाई प्रभावकारी रूपमा सञ्चालन गर्ने किरात याक्थुङ चुम्लुङ लिम्बुवान अध्ययन केन्द्र, तिनका सबै पदाधिकारी तथा सदस्यहरुप्रति हार्दिक आभार प्रकट गर्दछु । यसैगरी, यस कोषबाट अनुसन्धानवृत्ति, विद्धतवृत्ति र पुरस्कार पाउने सबै विद्वान–विदुषीहरुलाई हार्दिक बधाई दिँदै वहाँहरूले थप प्रगति र योगदानको अपेक्षा गर्दछु । साथै, सबै नयाँ पुस्ताका विद्वान–विदुषीहरूरले यस कोषबाट निरन्तर प्रदान गरिन वृत्ति तथा पुरस्कारबाट सम्मानित हुन हरदम प्रयास गर्नुहुनेछ भन्ने पनि आसा र आह्वान गर्दछु ।
धन्यवाद ! नोगेन् ! सेवारो !