किरात वाम्बुले राई समुदायको विकासक्रमलाई लिएर कोशकार अविनाथ राईद्वारा सिर्जित वाम्बुले भाषाको कथा ‘ख्ल्वाक्तामसिङ’

ख्ल्वाक्तामसिङ

 

ग्ल्वाकु ह्वाम्बा–आमह्वाम्बा याम्चो लिब्जु न्वा भुम्जु जोजोनिम्फाङ् याङ्गामायाङ्गाल्वा बडेख्वाल् वाम्बुले द्यालपाङ बाम्मे । इमेल्वाम ‘काकाइफु भानालाम् क्वाल द्याल’ल्वा ‘ख्ल्वाक्तामसिङ’ ज्वाल्मेइ तिम । काकाइफु न्वा ख्ल्वाक्तामसिङ निसग्वाटास् आज्ज्याङ्मे आतिसाख् ब्अिम्सिवा ड्अि तिङ्चिम । ख्ल्वाक्तामख्वा च्वाम्मुचिम्मेइ । ख्ल्वाक्तामसिङ – ख्ल्वाक्तामख्वा आङ्गुस् पाइसिमेइ ड्अि तिम । ‘ख्ल्वाक्ताम’ देमुन्चो बाजियोरल्वाङ् ‘भलायो’ इल्वाङ् ‘सिङ’ देमुन्चो ‘काठ÷दाउरा’ दुम्मे । ‘भलायो काठ वा दाउरा’ – आमाइ माने आग्वाक्चो ड्अि आस्याङ पाइसिमेइ आङ्गुस चिक्तुम ह्वाला । आङ् आज्ज्याङ्मे ड्अि फाल्टोस् बाम । तर् इम ड्अिख्वा योर ज्यातिम्वाल् आङ् सुङ्काले गाचो थि । योर ज्यातिम्वाल् कि ख्ल्वाक्ताम कि चुर्धामपुम्ले वातिम्वाल् बिचो थि ।

इसाङ् द्यालआङ आज्ज्याङ्मे ड्अि या पासि आदाक्चो थि । क्वाक्वाल्वाख्वा चेला पाब्ब्वाल् आवाच्चो थि । ‘दुखाचो द्यालआङ ड्अि आमपात मुयो चिपाच्चा’ देचो थि द्याम । इस्तिमाख्् आङ् द्यालाङ् ड्अि आल ¥याक्बुन्चो आबा । इमब्यालाल्वा बडेख्वाल नुनुचुनु लाचाम मल्टन बाक्चो तिमाख् ख्ल्वाक्तामाङ् पापामामाख्वा या कुड्ल्वा आह्याच्चो पाराख्् लासुचिमेइ थि । निस–सुम जना य्वाक्काल्वास् सामिमेइ थि द्याम । ख्ल्वाक्तामाङ् ड्अिवा स्याम्वाल् निसजन ओनिम्फा छुटैदुम्साख् क्वालचै ह्वाम्बा न्वा क्वात्नैचै कुडुल्वाङ् आम्सि भाना बाङ्चिम थि । छुटैचै आङ ज्वाल्ताख् ड्आम्बि कि नौठा दुमिङ्चिमेइ ति फारै पासि आचाप्तु थि ।

चिक्तुसे चिक्तुस् क्वालबाक्चो ङ्वाबेख्वा या दानि ह्याम्तुम थि । छुटैदुम्सा–दानिह्याम्सा पासाख्वाइँ त्याँवाइँ मुलकुड्ल्वा फिबजन बाक्तिस् बाम्मेइ थि – पापामामा, क्वाल ओ (साइँला) न्वा आङ्गु । ड्आम्बिड्आम्बि थास् तिवाइँ आन्चि पालाल्वाङ स्कुल दिचाम रसम ब्लामेइ तिमाख् स्कुल दिङ्चिम थि । भ्यानि कुड्ल्वाम खासि तुम्साख् कावान्वा क्वाक्यावा लुङ्ख्वा घ्र्वाप्सैघ्र्वाप्सै – गाग्बोन् गुन योस्सैयोस्सै स्कुल ब्अ्वार्दिम्म्वाल् डप्परि दुम्चो थि । आमाम् वातिङ् मात् परैप्लेम्मे देसाख् मास्टरख्वा आमाइ आओबि थि । बडेख्वाल योर आस्वाचो ख्ल्वाक्ताम परैचै त्वाम ग्वाक्साख् प्वाचो थि । ‘ख्वाल्बो दुम्साख् आमा दुम्चो ?’ देसाख् चेलापातिम्वाल् भानाआम्ना आमा या आब्अिम्थु ‘लाउरे’ देचो थि । इम चेलापासिवा जाँचल्वा ब्लावा या लाउरेस् ¥याक्चो थि ।

इम ब्यालाल्वा ड्आङ्मा न्वा भानाआम्ना द्यालल्वाम बडेख्वाल लाउरे बाम्मेइ थि । छाउनिल्वाङ् द्याल ब्अ्वारिम्म्वाल् टिनआङ् ख्वाख्वाल्बो ट्याङ्का खाब्बेइ, आचुख्ति ¥याप्सिराम्मेइ इल्वाङ डाभाल्वा रक्सि कुर्साख् माइत् पाफुब्लाच्चो रिताबेतिड सुन ग्वाक्बिमेइ हिप्तुम थि । लाउरेन् य्वाक्का राइचितिचोख्वा बुभैmआपौमेइ योर, ‘आयुम भेरि गुड गुड’ देसै क्लुङ्चाबेङ खुडो (फुरि) ब्अिबिमेइ हिबुम्मेइ थि । आङ स्कुलल्वाम स्याकेन मास्टर लाउरे तिमाख् निस्सिवा जिखिमजोलल्वा गोर्खालीतिचोख्वा थामपाराख्् बर्माल्वाम जङ्गलल्वा जापानितिचोन् जोल पाम्मेइ योर मिलैपासाख् स्वाचो थि । इम्फाल, मणिपुर, मलाया न्वा सिंगापुरल्वाम जोलाङ् योर पौम्वाल् ख्ल्वाक्ताम आङ्गुस् ब्अ्वार्दिसाख् जोल पौमेइस्याङ ब्अ्वाम्चो थि ।

बडेख्वाल गोर्खाली सिम्मेइ ठौम्वाल् आङ्गुस् सिमेइस्याङ ब्अ्वाम्चो थि । द्यालपाङल्वाम लाउरेन् कुडुल्वाम सिकुवापुम्ल्वाम पालिल्वा घडि काइसापासै खिचै पाम्मेइ खुच्च्याम–बुब्ज्वाम फोटो क्वासि थाके आदाक्चो थि । कौमेइ कौमेइ प्वाचो थि । इमब्यालाल्वाम सालाङ, ‘लाहुरेको रेलिमाइ फेसनै राम्रो रातो रुमाल रेलिमाइ खुकुरी भिरेको’ या चाप्सि दाक्चो थि । ‘बिनायो क्वाङक्वाङ ल्वाकिम है मलाया ह्वाङक्वाङ’ देन्चो सालाङ या दाक्चो थि । प्वाचो थि । क्वालपट्टिल् कुडुल्वाम आबाक्सिवा इल्वाङ क्वात्नैपट्टिल् लाउरेन् ब्वासिवा न्वा इजेत हिप्तुमाख् ख्ल्वाक्तामख्वा य्वाक्काल्वास् लाउरे दुम्चाम त्वाम पौमेइ थि ह्वाला देसि फ्वाम । लाउरे दुम्चाम त्वाम या इतिसम्बा कि लेफ्ट–राइट लेफ्ट–राइट पासाख् हाल्चाम इल्वाङ ल्वासु ढ्वाप पासाख् सालाम पाचाम या चेइसिम थि । लाउरे दुम्चाम रहरख्वा पौमाख्वाइ रान्चोपाराख्् परैपौमेइ ह्वाला आस्याङदेचाल्वा इमब्याला या लाउरे दुम्चा इतिउति क्लास परैपौमेइ देन्चो स्कुलल्वाम साठिपिकेट चाहैदुम्चो थि ।

युम्प्यान्चो तिमाख् बडेथोचेसम्बा मामा ब्अिप्सि न्वा ब्रोचोनाम्चो जासि हिप्तुमेइ तिमाख् ह्वाला य्वाक्काल्वावाँस स्वालुक ड्अुमेइ थि । हटालोमटालो दुम्मेइ थि । गात्थोल्वा सुमथोड भातालाम् आङ ओ साइँला आम्सिख्वाल्सेख्वा ङा आलाक्थु थि । बलल्वा ग्लाल्वामेङ्ल्वाङ टुप्सा–टास्सा आपौवाइँ द्यारिख्वा चुर्धामबोटल्वा प्वास्सा चै प्वाचो थि । ओख्वाचै लिबालिबा ख्याचो थि । बर ¥यान्डा ¥याचो थि । चाकुख्वा आमाम् पाब्ब्वाल् ग्वाहार पाच्चो थि । इम ओ–ब्अिने रान्चो कावा तिङ्चिम थि । ख्ल्याच्चाम – ख्लेइचाम पौचिम थि । ख्ल्वाक्तामख्वा आङ ओ ‘साइँला’ इल्वाङ साइँलाख्वा आङ ब्अिने ‘कान्छा’ वास्साख् योर जेपुचो तिङ्चिम थि ।



ओब्अिने क्वायाक्वाइ घाँससिङ न्वा कुड्ल्वाम खासि पाचाम इल्वाङ स्कुल दिचाम पौचिम थि । चाम्दो या क्वायाक्वाइ से प्वाचो तिङ्चिम थि । भ्यानिल्वाङ ग्ल्वाम्चाम ब्यालासम्बास् ग्वार्जि न्वा ब््रयाम्चिस्याङ प्लेआपुङ्चि थि । कुडुल्वा भ्यानिम् खासि तुम्साख् धावाधाउ हेपा गुसाख् स्कुल दिचाम आन्चि खासिस् थि । इस्तिमाख्् भ्यानिम खासि छिटछिटो तुम्चाम आन्चि बानिस दुम्मेइ थि । क्वालभ्यानि – आदुम्चाम आरान्चो योर दुम्मे । आमह्वाम्बा तिरिन आबामेइ तिमाख् इम दिन ओब्अिने ह्वाम्बा कुइभिरल्वा घाँस दिङ्चिम थि । साइँलाख्वा भारी तुम्सुमाख् कान्छा ख्ल्याफ्फु दिम थि । प्यात्थोल्वाचो क्वाल भ्वार्लाङ लहरा याल गुप्साख् त्यातिग्वाक्चा देम्वाल् दिम्तुमेइ लुङल्वाङ फि–फिल्सिमाख् भाइलाम लुङल्वा ठोःसै ग्ल्वाकुह्याड दोःम ।

‘साइँला ………..!’ देसाख् ख्राम्सै कुइभिर थुर्तुम थि । ह्वाम्बा तिरपिन्डि–डल्लेटारपट्टिलाम् घाँसेख्वा, ‘आमासुरो मुयो ठेइसिम’ देसै ग्ल्वाकु डोडिम्मेइ थि । आङ डोमेइह्याड काकु चुरैदुम्चो तिमाख् क्वालछिनल्वास् थाल ब्अ्वार्दुकुइ ब्अ्वार्दुकुइ थि । काकु उडिचाम ड्आम्बि लुङल्वा आठोसिमेइ तिवाँ झ्वाक÷ज्वाकु पासाख् ब्अ्वार्सि या चाप्तुसो ह्वाला । तर् सिस्क्वाक आरान्चोपाराख्् ठोःसिम थि । ह्वाम्बा–आमह्वाम्बाम् घाँसे दुम्साख् माल्सै ल्वाम्म्वाल् ठुलडुंगाल्वा आङ सिचोराम तिरिम्मेइ थि । कलबज्जे पासै घाँस ब्लाच्चाम ब्यालाल्वा ख्ल्वाक्ताम कावातिचोन ख्राम्सै ओङ् सिचोराम ब्लास्साख कडु ब्लामेइ थि । इमपाराख् आमा वातिपातिवाइँ त्वामारि पाच्चो क्वाल ओ साम्तुम थि – बुमेइल्वाङ ग्ल्वाम्मेइसम्बा कावापाच्चो क्वाल कावा साम्तुम थि । ख्यासिआफ्वाचो ब्आरि ज्वाइसिम थि । ड्आङ्मा ब्अिसिपुम्ना इस दुम्म्वाल्वाइँ ग्वाह्वार पास्सि आचाप्तु थि ।

इमेइ आङ ख्ल्यातुमेइ ब्यालाल् इस् दुम्मेइ थि । ह्यालेलेक्यालेले प्वाचो बेबा इमदिनल्वाङ लिबालिबा बाक्सि ज्याक्तुम थि । स्कुल दिसि – परैपासि प्लेउ्म थि । क्वाल डा ल्वामल्वाम क्वात्नैचै इस पुसिम्वाल् मामापापा सुर्ता उडिङ्चिम थि । बडेख्वाल ज्वाक्चोचिक्चो ज्वाम्चोमापा ब्लातुचिम थि । सब्बैख्वा से ओख्वा ब्आला ल्यातिग्वाक्तुमेइ ओब्बे । चिन्ता पाब्बे । हिवा तिल्ति ग्वाक्बिम । सामा पाति ग्वाक्बिम । आक्वाल ख्राम्नुजिम्नुवाइँ इ ओ लिम्साख् आब्ला वास्साख् फकै पाम्मे । उग्गारख्वा तिम कि समैख्वा पौम्वाल् ति क्वाल–निस मैनानौठाल्वाङ आम्सि लिम्सि ज्याक्तुम थि । ड्आम्बिमेस्याङ योर आसौवाइँ खासिचै पासि ज्याक्तुम थि ।

क्वाक्वाल ब्यालाल्वा मुयो डा आमा गुप्सो या आङिच्चोपाराम बेबा ङिन्जि¥वाक्पा दुम्मेइ या ठ्वाइसिम थि । घाँससिङ दिचाल्वा क्वाल्वाक्वालचोट आङ खामा दुम्म्वाल् ड्आङ्माबिल्वास योर सौम द्याम । ‘अ ख्ल्वाक्ताम’ देसाख् आङ्गुस् ‘है’ इल्वाङ आङ्गुस ‘अ चुर्धामपुम्ले कान्छा’ आङ्गुस ‘है’ पौम द्याम पासाख् ठ्वाच्वाख्वा स्वाम्मेइ थि ।


इम्से डा ख्ल्वाक्ताम दुखाचो द्यालल्वा ज्वाल्मेइ तिम । काकु आबामेइख्वा खेत आबाक्चो । क्वालबर्खाल्वा क्वाल खेप कमै पासाख् म्वालतुल्मा पासि आद्वाक्चो । साम ज्याच्चा साहुनान् भारी कुर्चाम । थामेख् भारी आकुरिम इम ‘ब्वाचोह्याचो’ वाच्चाम । इम द्यालल्वाम् ब्वाचोह्याचो कुडु क्वाल लाल्वाम ब््रयाम्चिल्वा ख्रिप्सिफ्वाचो ! ख्ल्वाक्ताम भारीकुर्चो कुडुल्वा ज्वाल्मेइ । स्कुल तातेल बाम्वाल् ओ न्वा आङ्गु पापा ख्वाइतुचिम थि । साम्बल–तिल्याम न्वा आम्सि भारी कुर्सि ख्ल्यातुचिम थि । य्वाक्का उमेरल्वास् त्र्mयाम्खो, काकड्आखो न्वा दुखा चिक्तुचिम थि । त्र्mयाम्खो ख्यासि आचाप्साख् च्याप भानालाम कुडुल्वाम आन्चि हुरिल्वाम क्वाल कावाख्वा मुयोन् बारिल्वाम जुँगा स्यात्ल्वाचो ग््रवाब्वाम पुमआहिम्चोपाराख्् काक्सिगोत्नाल्वावास् ट्यास्साख् इल्वाङ ह्वार्साख् बोट न्वा ख्वास्यालाचै ग्ल्वाकु बगैपौमेइ आङ्गुस् हिप्तुचिम थि ।

इम कावाख्वास्, ‘य्वाक्सिल्वा ¥वाच्चोजाम उल्साख् ह्वाप्तिवाँ तरान ग्वाक्तुम क्वारोनिम’ वान्चिम्मेइ थि । ‘खुसपासि के त्र्mवाडि फ्वाइसि आमाङ त्र्mवाडि’ देःसै दिनभोरि बनिपासा–फ्वाइसा पासाख् नानिराइचि तुल्चो इमानब्वाचो क्वाल मामु या आन्चि द्यालल्वास् हिप्तुचिम थि । दुखाख् पौम्वाल् आम्सिय्वाक्का योरल्वाइँ इमान प्ल्याचो मुयोन् योर या ठौचिम थि – चाकुन् सारिङ्मो स्यास्साख् ब्आफ्लेम काक्सि ड्अ्याक्चो, नौठा गुडिचामपाराख्् मुयोन् बारिल्वाम फर्सि ठ्याच्चो ! आन्चि बारिल्वाम उख्खु खुसप्वाचो क्वाल बेबा ख्याडापासै सालामख्वाला दुभानल्वा चुम्साख् चिङ्काचिङ्का ग्ल्वाकु काकुल्वा क्लुम्चो डा आङ्गुस् तिङ्चिम थि । भाताल द्यालल्वाम क्वाल सामाल्वाम सो–भान्सेख्वा सामा आरुम्थु टोपि प्वामप्वाम सो फिक्साख् कुलिह्याड झोल चार्सै ढ्वाकुम सिलि पौम्वाल आङ टोपि खा–¥वाल्साख् सो साकाब्राका ब्राइसिम्वाल् त्र्mवाडित्र्mवाडि दुम्मेइ योर ठौचिम्वाल् आङ्गुइ आन्चि त्र्mवाडि बुमेइ थि । इसाङ् आन्चि द्यालल्वामेस् क्वाल कुडुल्वाम भान्सेख्वाचै सो द्व्वाइपौम्वाल् ज्वाब्वासो–ज्वाब्वासो भाग पाइसिम्वाल् कुपिन्डा–कुपिन्डा परैदुम्माख् बि–ख्राम्म्वाल् सब्बैख्वा क्वाङक्वाङ च्वाक्टा ग्वाक्बिम थि द्याम देन्चो योर ठौचिम्वाल् आन्चि ¥यान्डा ट्याक्सि आचाप्तुचि थि द्याम ।

भाताल् ¥याक्बुन्चो योरतिड ¥यान्डा फुक्चो–सुङ्काले खाच्चो तिमवाइँ इमतिड आबाक्साख्वा–आब्वासाख्वा दुम्चो योरतिड तिम्मे । आम सब्बै ‘दुखाख् पौम्वाल्’ इस पुम्मेइ तिम देसाख् परकुत्ता चिक्तुचिम थि । कुडुल्वाम दुखा ख्ल्वाक्तामाङ् बेबा ड्अिवाख्वा साइसोइँ चिक्तुम थि – त्याँसोइँ चिक्तिस् बाम । फाराक आम इति ङा कि साइसो द्वाइपाचाम कावा ब्वासिम थि तर् त्याँस आब्वासि । ओ आलिम्चो लाम ल्वामेइ क्वाल आस्याम्चो ब्आरि क्वालपट थि इल्वाङ कुडुल्वाम दुखा क्वात्नैपट थि । तोःलाम् दुखाख्वा भित्राम् ब्यात्था राइसे ख्यासि आग्वाक्तु थि । पापा भारी कुर्सि ख्ल्यास्साख् म्वालतुल्मा पाचाम कि परैपासाख् लाउरे दुम्चाम रहर ब्अ्वार्दिचाम – नामत्वाम दुम्मेइ थि ।

पापाख्वा आमाइ आवातुवाइँ ‘ख्ल्याङ्तिङ् ड्अुचो’ त्वाम ब्वासिमेइस्याङ ब्अ्वाम्सिम थि । तिवाइँ भारी न्वा लाउरेल्वा लाउरेस् रान्चो तिमाख् क्वाल–निस थोचे परैपाचाम ब्अिम्तुम थि । इमेस् पापा वातुम थि । पापाख्वा आमा वातु – लौ देःम थि । ड्आम्बिमस्याङ् भ्यानि कुडुल्वाम खासि पासि न्वा दुक्सो स्कुल दिसि ज्याक्तुम । ठ्वाइसिमेइ योर – ह्वाम्बा कुइभिर–जल्केनिप्याड इल्वाङ आमह्वाम्बा डल्लेटार–तिरपिन्डिह्याड घाँस आदि थि द्याम । इसाङ्् स्कुलल्वा या ड्आम्बिमेस्याङ चिक्चाम–ज्वाक्चाम रहर आपौ देन्चो ठ्वाइसिम थि । तिवाइँ लाउरे दुम्चाम रहरचै तुल्तिच्वाप्तुमेइ योर चिसिम थि । ड्आम्बि चाम्दोसाम्दोल्वाइँ क्वाङ ह्यार्चो बेबा त्याँचै प्लुइ सुइलिदिम द्याम ।

परै दिमेइ इसाङ् क्वालबर्खा न्वा आम्सि दुम्म्वाल् ह्वाला – परै न्वा उमेर आब्लान्दिवाइँ गल्लाख्वा थामपाराख्् य्वाचो रै पासाख् चिक्चा आङ भातालाम ओतिड ख्वाख्वाइमा रामुम्मेइ थि । द्वाप्चो ठाङल्वा ब्अ्वार्दिमाख् रमित कौम थि । गात्थो न्वा कुचु (छाती) आब्अ्वार्दिचो डा योब्बे योब्बे ल्वासु ख््रवाप्साख् याम्किम्वाल् पुम्चिपुम्ना ख््रवाम्चो या योब्बेइ हिम्बुम्मे । इम आचिक्तुमेइ एबो योर थि । चाकुन् ब्अिसि ठास्सै आचिक्तिलाला ल्वासु ख््रवाप्साख् बा याम्मेइ थि । आमा लिमात्यान्ना ! आङ्ब्ल्याम डा ख््रवाम्चो के रै ! आति ह्वाला देमाख् तोला ब्अ्वार्तिलाखा भानाल ख्वाल्सा उडिमाख् ल्वासु ख््रवाप्तुम थि – मज्जाख् ख््रवामिङ्चिम ! आचु आमा वाच्चा ? आङबिल्वास् खाला पाइसिम ।

आमाल्वा ति स्वाइचाम ¥याक्तिग्वाक्चो ¥याक्जिवाबिल्वा या त्वाम ने–पातुम । आम्सि चिक्चोज्वाक्चो दुम्मेइल्वाङ ब्अ्वाम्सिमेइ गामो इमपाराख्् क्वालकाल दुम्मे थामपाराख्् आङ ओ कुइभिरल्वाङ ग्ल्वाकुह्याड दुम्मेइ थि । आङ कुपि आक्वाल खात्तिचोपाराख्् ¥याक्बुन्चो रै । बिरन्तरि ठाङल्वा ब्अिसिल्वाङ त्यापत्याप पिताङ्के जार्म थि । बाक्सि आचाप्तु । ब्अिसि पिसै ग्वाङ लिम्मे । त्वामगोत्ना फुडिम–वार्सि पौमेइ थि । इम फुडिम–वार्सिख्वा नुम्बोल्वाङ ब्अ्वाम्बुन्चो गामो क्वालचोटेख् वाल्साख्–वाइसाख् ल्यातुम थि ।


थाम गामो तिर्चा परै दिमेइ थि इम आब्अ्वार्दिचो दुम्मे । ‘उङ् ताकैपाउम मुन्ढा, खुख्वा ताकैपातुम पुम्चि’ देन्चो स्वासिवास्याङ् दुम्मे । धन्ना ड्आम्बिस् चिक्तुम आस्तिङ् त्यावाइँ आक्वाल लाउरे–गामो ब्अ्वाम्सिसो ह्वाला । कुडु ब्लामेइ पैना स्कुल प्ल्याचाम न्वा पापा ख्ल्याच्चाम योर क्वालचोटेख् सौमेइ थि । ‘परैपासाख् लाउरे दुमवाइँ आङ् उपोकान्छास्याङ सत्तुरख्वा सेबिवाँ आमा काम ! पापा ख्ल्याच्चाम योर सौम जाति दुम्मे’ – पापा न्वा मामाख्वा ब्अिम्तुचिम थि । त्याँचै तुल्किचिम्मे देसाख्वा ढुक्का या दुमिङ्चिम थि । साइसोसम्बा परैपाचाम न्वा लाउरे दुम्चाम लाम ख्ला या आप्ल्याचो बेबाख्वा क्वालचोटेख् आस्याङ इम लाम प्ल्यानुमेइ वास्साख् चेलापास्सिल्वाङ कान्छाङ् ड्अिवा चाक्तुमेइ ब्अिम्तुचिम थि ।

पापामामाङ् दुखा क्वासि आचाप्साख् ख्ल्याच्चाम त्वाम पौमेइ वाख्ख्याम त्यातुचिम थि । इम्से रान्चोपाराख्् परैप्वाचो परन्तेख्वा कालबुक्टि स्कुल दिसि प्लेउम्वाल् आङ् मास्टर न्वा कावातिचो छक्का परैदुमिमेइ थि । लाउरे दुम्चाम रहर खा–प्लेउमेइ योर या ¥याप्सिआफ्वाचो खाल्मेस् थि । आस्याङ प्ल्यानुमेइ – लाउरे दुम्सि प्ल्यानुवाइँ परै प्ल्यासि आड्अु देसाख् सम्भैm या पाब्बेइ थि । तर् ख्ल्वाक्ताम आङ ब्अिम्तास्वार्ताल्वाङ खिचिक या भानाआम्ना आदुसि थि । आङ ओ साम्मेइ नौठा ख्ल्वाक्ताम क्वालक्वाह्वारे दुम्मेइ थि । आमा सौया – सौता सौता । आमा पौया – पौता पौता । योर ज्यातिवाँ ङा स्वाचो – सौमोल्वाइँ ट्वाख्वाक ट्वाख्वाक; आस्तिङ लिबालिब ।

इमपाराख् ख्ल्वाक्ताम पापाङ् ब्अुलुम दुम्मे । बिउ ट्वाङ्सिल्वाङ हलो ख्वार्सिसम्बा – खाजासाम्बलल्वाङ भारी कुर्सिसम्बास् पापा दाल्सुम । कमैपाचाम बाहिक चाक्ब्यालाल् भारी कुर्चा बाहिरा–बाहिरा बाङ्चिम थि । कुडु बाम्वाल् डा ओङ् ब्अिम्ता ब्लाच्चोस् दुम्मे । बाहिरा बाम्वाल्वाइ ब्अिम्ताख्वा आप्लेउ थि । आस्याङदेचाल्वा बाहिरा या नुम्बो आम्सिसि ख्वाल्बो भारी कुर्साख् गात्थो–प्यात्थो–ह्यात्थो हालिङ्चिम थि । आङ बामेइ तिवाँ आचुइ आवातुमेइ योर वातुसो ह्वाला, ‘साइँला, बा–याङ्म्वाल् आ पुम्चिपुम्ना ख््रवाम्चो रै – इम्स्याम मुयो लाउरेल्वा आप्लामि द्याम !’ त्वामल्वाम योर त्वामल्वास् प्वाकानाकि दुमिम ।

ब्अिम्ताल्वा लाउरे दुम्साख् ‘तक्मा’ तिर्चाम ब्अिम्तुम थि तर् आज्ज्याङ्ल्वा ढाक्रे दुम्साख् ‘त्वाक्मा’ तिर्सुम थि । ब्आस्यामल्वा गोलिगट्ठाङ् भारी कुर्चाम ब्अिम्तुम थि – भारी कुर्सि डा हिप्तुम तर् गोलिगट्ठाङ् आतिसाख् आलु, य्वाक्सि न्वा सेराङ् – ह्यात्थो ल्वाचाम्वाल् आलु इल्वाङ गात्थो गाचाम्वाल् य्वाक्सि न्वा सेरा । आलु माल्फु आक्वाल खेपा ठाडे, टोड्के, जन्तरखानी न्वा पत्ताले ब्अ्वार्दिम । आलु अम्टाइ–कटारीह्याड लिःसाख् गाचाम्वाल् साहुन् भारी खातुम । भारीङ् लिसिवा ब्वारपास्सै ल्यातुम थि । कोलबोट ठाडो भरियातिड बाकस (ट्याङ्का) कुरपास्सै कुडु ब्लाङ्म देन्चो आङ्गु – आङ ड्आङ्मास् भरिया दुम्मेइ थि । घडि काइसापासाख् फोटो खिचैपाचाम रहर कुर्चो आङ्गु, ड्अ्वाम क्वासै हाल्सि द्वाक्तुम थि ।

दुखाचो कुडुल्वा ज्वाल्म – ठिक्कास् बाम थि । तर् दुखा दाल्चा ला–ल्वासु रान्चो ग्वाक्सिपथ्र्यो – इमचै खै ? दुखातोःला दुखास् काप्चाम ? आम्सेमेइ कुपि ? क्वाल्वाक्वालचोट डा खासिख् लुक्तुम । सुखा आरेचो आङ कुपि त्वाक्माख्वा फ््रवालेचिले पापादाम । आक्वाल भारीन् लिसिवा ब्वारपातिवाइँ आक्वाल गालि चारिवाइँ दुखाङ् क्यालि भुसुनेल्वाम याप्पेस्याङ ग्याम्सि ङा मालिम्मे थि ।
ख्ल्वाक्तामख्वा आम जिखिमल्वा आङबिल्वाङ दुखाचो मुयो चाकु आबामिस्याङ ब्अ्वाम्सिम थि । आङ थामस्याम तिवाइँ ड्आङ्मा न्वा द्यालआङ इजेत च्वाप्सिपर्छ देन्चो खाल्मे थि । इस्तिमाख्् ह्वाला क्वाक्वाल्वाख्वा, ‘इ ड्अि आमा ?’ वास्साख् चेलापाब्ब्वाल्, ‘ख्ल्वाक्तामसिङ’ वाच्चो थि द्याम । इसाङ्, ‘इ कुडु थालो ?’ ओब्ब्वाल्, ‘इम काकाइफु भानाला डा हो नि’ देन्चो थि द्याम । पापामामाङ् ड्अि, ‘भ्रुतुमान्चि – रुकुमान्चि’ देसाख् स्वाचो थि द्याम ।

निस–सुम थोचेल्वाम दुखाख्वा, ‘भारी कुर्साख् म्वालतुल्मासम्बा सुरुबुरु पासिफ्वाम – पर्बल्वा ब्आमुन्चो सोआङ् ठेकसम्बा ब्वाक्सिफ्वाम – य्वाक्सितिल्यामसम्बा जाप्सि फ्वाम – इमेङ भाताला आमाइँ पासि आफ्वा’ पासाख् चेइतुम थि । इसतिमाख् इमेल्वाङ रान्चो खासि ब्अिम्साङ थि । क्वाया परैपाति कावातिड भर्तिवाल्ले दुम्सि ज्याक्बिम थि । आङ्गु या हाल्स्ता ओब्बेइ थि । आक्वाल ओब्बोल्वाइँ आबिसि थि । आस्याङ आबिसिमेइ आङ्गुख्वा ङा चिक्तुम थि । आङ ग्यान्चे खोटिस् आतिवाइँ खोटिस्याम्मे बाम पासाख् चाकु चि–पास्सि आदाक्तु थि । क्वाल–निसजन से तिवाइँ आङ कावा लाउरे दुमिम् । द्यालल्वाङ् हालिम्मे । आस्या–आस्या ब्अ्वाम्सिम थि ।

कावा हालिम्मेइल्वाङ आङ्गु या आस्याङ–आस्याङ आङ हाल्बा दामेइ थि । भर्ति आदुम्चो कावातिड या आन् बाक्बा आदामेइ हिप्तुम थि । तर् हाल्चाम थालो ? ल्वाचाम थालो ? इमब्वाल्वा कोइलाखानल्वा काम पाफु दिचाम मल्टन या बाक्चो थि । आमा ¥वाइ ¥वाकान् सल्टन पाम्माख् ड्आम्बि ल्वाचो थापु–ओतिचोन् सिलाङ ल्वामेइ थि ।

इमपाराख् क्वालपट भारी कुर्साख् च्याम्सि आचाप्तुमेइ इल्वाङ क्वात्नैपट द्यालल्वा बाक्सि आदाक्तुमाख् ख्ल्वाक्ताम हाल्मेइ तिम । ‘बर्मा ल्वाकिवाइँ कुपिन्वास्’ देम्मेइस्याङ सिलाङ्ल्वाम कोइलाखानल्वाम काम आब्अिम्तुमेइँ खाल्मे थि । किमभित्रा उडिसाख् खापेलकाक्सि (कोइला) ड्अ्वासै स्वाल्सै पाचाम । चुकअन्ध्यारो किमल्वा ड्अ्वासै स्वाल्सै पाचाल् भातालाङ् काक्सि डोख्वा चिम्तुवा आचुख् हिप्चो ना ग्वाह्वार पाच्चो ! काक्सि ¥वाल्ख्वा लिम्चाम लाम ट्याक्तुवाँ आचुख् ड्अ्वातिफुइति ग्वाक्चो ! चिचिमोख्वास्याङ फुइसै बनैदुम्चो किम तिमाख् ह्वाला इम किम चिचिमो–किम या वाच्चो तिम्मे रैछा । च्याप भानासम्बा वाल्बो इल्वाङचै य्वाक्का–य्वाक्का किमतिड । ड्आ–ड्आङ्मा चिचिमो–किमल्वा उडिसाख् कोइला फुइसै तोःला ब्अ्वार्चाम । आक्वाल ब्अ्वार्सि चाप्दुइ उतिस् च्याम्चाम । किम उडिसाख् ङा ख्ल्वाम्तामख्वा च्वाक्रोल्वा लुचो ङिमा (अँग्रेजील्वा क्लस्ट्रोफोबिया) ब्वासिमेइ चिक्तुम थि । कुलि ठास्साख् सिरक क्वाम्सिम्वाल् डा साम द्याक्चोस्याङ पाच्चो आङ्गु आम्सिय्वाक्का किमगोड उडिम्वाल् ड्आम्बि–ड्आम्बि डा सामसे ल्वाच्वास्याङ पातुम थि । अस्पट पातुम थि । गालिख्वा खलखल रितुम थि । भित्रा आउडुथु च्याम्सि आफ्वाचो तिमाख् सिउवाइँ सिङ्कान् देसै भित्रा उडिसि आप्लेउ थि ।

मुयोन् पुम्ना ख्वाल्बो भारीख्वा क्रुम्साख् सिसिल्वाङ डा आचुख्वाइँ आहिप्थु आम किमगोत्ना सिकिमेइ से ड्अुम देन्चो ब्अिम्सै त्वाम ब्वार पातुम थि । सामराम से खा–प्ल्याइमेइल्वाङ मुयोख्वा आमाति पासि चाप्तिम देम्मेइस्याङ ख्ल्वाक्तामख्वा सामराम खा–प्ल्यासाख् किम उडिसि ज्याक्तुम थि । नौठानौठाल्वाङ ङिमा लुसि प्लेउ्म थि । कुपिभाग्यख्वा पौम्वाल् आमाइ आ¥वा । आरान्चो आमाइ आदुम । खुच्याखुड जोसै ख्ल्वाक्तामख्वा निस–सुमथोचे किम फुइतुम । रान्चोपाराख्वास् च्याम्सुम देम्मेइ ठ्वाइसिम थि । ड्आम्बि–ड्आम्बि म्वाह्वाइ पासाख्वाइँ कुडु लिम्म्वाल् मनग्गे ब्लातुम देन्चो ज्याको ठ्वाइसिम थि । पापाङ रिन चो–प्रिस्साख्वाइँ मनग्गेस् हे–पातुम थि द्याम ।

ख्ल्वाक्ताम कुडु लिम्माख् क्वात्नैखेप कोइलाखान आलिम थि । लिम्चाम त्वाम या आपौ थि । मामापापाख्वा वास्सि आचाप्तुचिवाइँ क्वात्नैखेप ल्वावाँ ड्अुचो ब्अिम्तुचिम थि । य्वामस्यालाङ गाचोख् खाब्बेइ ज्याकोचै आमस्याम थि – मेघालय (सिलाङ)ल्वाम खासी (इल्वाम क्वाल जात) न्वा बडेख्वाल दुइसाख् बाम थि । क्वाल खासिङ् ताबेख्वा दाक्तुमेइ या थि । खासीजातल्वा बिहे दुमख्वा उचोमुयो आङ ङेबेङ् कुडु ल्वाचाम मल्टन बाक्चो तिमाख् ति आस्तिमाख् ख्ल्वाक्तामख्वा त्वाम आग्वाक्तु थि । आङ लिमवाँ योर ब्वार्सि चाप्तुम । खासी इल्वाम नुम्बोल्वाङबाक्चो मुयो (आदिवासी) तिम्मे; आन् गो–लाक्तिाग्वाक्तिङ आमाति पासि चाबिम । इस्तिमाख् ख्ल्वाक्ताम लिम्सि आमाल्सुमेइ ह्वाला ।

योर आमातिवाइँ ख्ल्वाक्तामख्वा लिम्चाम त्वाम आपोउ । आलिम । इमब्यालासम्बा भर्ति ल्वाचो कावा ल्वासि तुमिम् इल्वाङ ल्वासि आचाप्चो या बाहिरा ल्वाम्मे – ल्वासाङ बाम्मे रै । भर्तिवाल्ले डा भर्तिवाल्लेस् दुमिम् बाहिराल्वाचो चाकुख्वाइँ च्यादराङ् कुडुछाना न्वा सोलार बाति पाइसि ज्याक्बिम रै । आङ ओनिम्फा या बाहिरा ल्वासितुम्सुचिम रै । आङ्गु या आङ ल्वाबा दाम । नागरिकता न्वा पासपोट बनैपाफु जिल्ला दिम । बनै पौम । इल्वाङ कोइलाखानल्वा च्याम्सुमेइ हेइचो ¥वाक्सो कुर्सुमाख् यलाखोम उडिम ।

ओनिम्फाख्वा बहरेन य्वानुङ ड्अुम वातुचिम थि । आङ्गुख्वा या इमस्यालास् त्वाम पौमेइ थि । तर्, म्यानपावरवाल्लेख्वा द्याम ल्वाचो तिनुवाँ मलेसियाल्वा ङा ‘भ्याक्यान्सी’ बाम ओब्बेइ न्वा द्यालल्वाम कावा या बाम्मेइ तिमाख् मलेसिया ल्वाचाम त्वाम पौम थि । पासपोर्ट ग्वाक्बिमेइ पैना ‘इन्टरभ्यू’ दुम्मे इल्वाङ इम्याङ निस मैनाभित्रा ‘भिसा’ गामाख् वालिम्मे थि । अरबह्याड ल्वाचोख्वा निक्खो लोम्मेइ योर ठौमेइ थि तर् आङ लोसि आद्वाक्तुम्वाल् बडेख्वाल ग्यार्सिम थि । बेबाल्वास् आङबिल्वाङ ठे लिचो भारीख्वा क्रुम्सि रासिमेइ तिमाख् न्वा सामराम खा–प्ल्यासाख् आम्सिय्वाक्का किमह्याड उडिसि तुम्सुमेइ तिमाख् थामस्याम खासि ति पासिचाब्बे देन्चो त्वाम ब्वारपास्सि तुम्सुम थि । इमतोलाइँ क्वाल कारखानाल्वा सेक्युरिटी गार्ड पाचाम द्यान्चो ठौम्वाल् त्यावाइँ ग्यार्सिम थि ।

लाहुरे दुम्साख् ‘गार्ड पाचाम’ बेबाल्वाम रहर ब्अ्वार्दिचा राक्तुमेइस्याङ ब्अ्वाम्सिम थि । द्यालल्वा तिहारल्वा चेब्बुन्चो हुइसा पाचाल्वाइँ सि¥यामसि¥याम लुसाख् ब्आम्बु लाकालाका जोपाच्चे आङ्गु क्वालचोटेख्वा ख्वाल्बो हावाजास चासाख् कुक्स्याल भाताल् वाल्सि द्वाक्तुम थि । ब्अके वाल्म्वाल् ङिमा लुवाइँ भाता ब्अ्वार्दिमाख्चै आमास्याइँ आब्अ्वाम्सि थि । हावाजासगोत्ना आङ बुस्याम बडेख्वाल मुयो बाम्मेइ न्वा म्वास्सातेइसा पाम्मेइ तिमाख् ङिमाल्वाङ मज्जास् पातुम थि । चासिमेइ हावाजास क्वाल्वालम्पुर वाब्बेइ ठाङल्वा जुक्तुम थि । इम एयपोर्टल्वाङ् ब्अ्वार्साख्चै ड्आङ्मा–ड्आङ्मा कामपाचाम ठाङ ल्वाचाम तिमाख् ल्वातिकावान् पट्टिपट्टि दुमिम् थि ।

आङ्गु, द्यालल्वाम क्वाल कावा न्वा निसजन पस्सिङ्गे कावानिम्चै इल्वाङ फिबघन्टाक्वाल्वा बस चासाख् जोहोर बारु ओब्बेइ ठाउँल्वा ब्अ्वार्दिचाम रैछा । एजेन्टख्वा टिकट ग्वाक्सै बस चामुम्मे थि । अंग्रेजी न्वा मले योर थामेख्वाइ आज्वाक्बिमेइ न्वा इल्वाम पैसा (रिंगिट) या थामेइँ आब्वामिमेइ तिमाख् बाजियोरख्वा सुबियोर पासै त्र्mयाम्खोख् झन्डै आन साम ल्वाम्वाल् ब्लान्दिचाम ठाउँ ब्याल्कापड ब्अ्वार्दिम्मे थि । आन माल्फुब्लाच्चो मुयो तिरिम्म्वाल् सामा तिरिम्मेइस्याङ ब्अ्वामिम थि ।


जोहोर बारुल्वाम क्वाल ख्वाल्बो कारखानाल्वा काम पाचाम रैछा । ख्ल्वाक्ताम न्वा क्वाल पस्सिङ्गे कावाख्वा गार्ड इल्वाङ अर्को कावानिम्फाख्वाचै हेल्परल्वा खटै पुमुम्मेइ थि । बेबाल्वा लाउरे दुम्चा चेइसिमेइ ‘लेफ्ट–राइट’ न्वा ‘सालाम’ख्वा बडेख्वाल ख्ल्यातुम थि । लाउरे दुम्सि आचाप्तुमेइ खाच्याङ्मो आम्सि स्याम्तुम थि । हाडमारा काम पासितुम्चो आङ्गुख्वा गार्ड काम आमासेइँ आब्अ्वाम्सि थि । क्वालपट च्याम्सिवा थ्यापु आबाक्चो इमतोलाइँ इमेल्वा ‘लेबी’ ब्वाक्चाम तिमाख् लाल्वा थ्यापु आब्लाच्चो थि । आमाइँ फुरमास आब्वाचो आङ्गुख्वा ‘ओभरटाइम’ ख्वा जासितुसि दोपास्साख् तलबचै च्वाख्ख्वा ब्लेपातुम थि । ब्लेपातुमेइ आम्सिस् तिवाइँ बडेख्वाल ब्अ्वाम्सिम थि । भारी कुर्मुन्चो न्वा कोइलाखानल्वा तिर्मुन्चोल्वाङ आक्वाल हो आक्वाल भाताल् थि । इस्तिमाख्वा या त्वाम थिम्तुम थि । साङ्खो मानै पौम थि ।

साङ्खो आमेल्वाइँ थि कि आङ इम जिखिमल्वा ब्अ्वार्दिम थाम जिखिमल्वा आङ साखामल्वाम उपो स्यास्सि रासिम थि । उपो ब्रिटिस लाउरे थि । गोर्खा पल्टन इन्डियाल्वाङ आमस्याल पिमेइ । इमब्याला त्याँपिपिम् मलेसियाङ् ड्अि मलाय थि । मलायल्वाम बेन्तोङ जंगलल्वा माओवादीख्वा दाब्बेइ बिजुलिब्आडेर (एम्बुस) ल्वा परैदुम्माख् गाडिमेइ । इल्वाङ््् आङ साखामल्वाम थापु या मलायल्वाम लाउरेस् थि । उपो–थापुख्वा उसु–गालि चार्सुचिमेइ इम जिखिमल्वा जोजनख्वा पौम्वाल्वास् तिवाइँ गालि चार्पmु य्वासि हिप्तुम थि ।

आङ्गुख्वा इमपुम्ना काम पासि हिप्तुम थामपुम्नाङ ह्वाम्बा सिंगापुर हिप्सिफ्वाचो थि । इम सिंगापुर से तिम थाल्वा आङ कुपिख्वा नासुम आपौमेइ तिवाँ कावातिडस्याङ आङ्गुइँ य्वासाख् सिंगापुरे प्रहरी दुम्सो ह्वाला । माउन्ट भर्नन क्याम्पल्वा बाःसो ह्वाला । सिंगापुर प्रहरील्वा सेइबुम्मेइ बडेख्वाल मुयो बाम्मे । क्वाल–निस कावाख्वा ‘याडुम्वाल् पिःडै’ ओब्बेइ या बाम । सन्तोसा, मुस्ताफा न्वा चाङ्गी हावाजास गिरान क्वाचाम रहर या पौमेइ थि तर् खै आमा ¥वामाख् जोहोर कु (नदी)ल्वा बनैपामुन्चो इम क्वाल किलोमिटर साङ्गो (कज वे) तरैदुम्साख् उडल्यान्डस (सिंगापुर) ब्अ्वार्दिचाम त्वाम आपोउ थि । कावा देसाख् ङा आड्अुचो, गार्ड देसाख् ङा आड्अुचो, युनिफर्म पाइसाख् ङा आड्अुचो – आङतिड थाल्वा, आन च्याम्सिवा थाल्वा इल्वाङ च्याम्सिवाख्वा पौम्वाल् आन इजेत थाल्वा ! आमतिचोख्वा पाम्म्वाल्वास् ह्वाला ह्वाम्बा क्याम्सि त्वाम आपौमेइ । कावा ¥वाम्फु दिकिम्वाल् नुम्बो सुदामाख्वा कृष्ण ¥वाम्फु दिमेइस्याङ हिम्मे ह्वाला देसाख् ब्अिम्तुम थि । इस्तिमाख् सुम थोचे आमह्वाम्बा बाम्वाल्वाइँ क्वाल खेपा या ह्वाम्बा आक्याम्सि थि । ह्वाम्बा क्याम्सि आङ त्वामख्वा आग्वाक्तु थि ।

मलेसियाल्वा सुम थोचे बामाख् क्वात्नैखेपा ल्वाचामपाराख्् कुडु लिम्मे । इम छुट्टिल्वा सुमग्वाटक्वालो रान्चो खासि पौम थि । क्वाल – पापा भारी कुर्सि प्लेपातुम । निस – च्यादरख्वा कुडु ब्अ्वाप्तुम । सुम – सोलार च्वाप्तुम । आपौमेइ खासिचै – कुपिसारि (बिहे) । पापामामाख्वा आक्वाल कर राक्तुचिम्वाल्वाइँ बिहे पाइसि आबिसि थि । क्वात्नैखेपा गाङ्म्वाल् पायुङ्म देसाख्वास् ग्लाम थि । सुम मैनाम् छुट्टि रुमपातुमाख् मलेसिया लिम्मे थि ।

ड्आम्बिम पाराख्वास् जोहोर बारु ब्अ्वार्दिम थि । मले योर फ्राताकफ्रुतुक ज्वाक्तुमेइ न्वा रिंगिट या ब्वासिमेइ तिमाख् ड्आम्बिमेस्याङ त्र्mयाम्खो–काकड्आखो ख्यासि आद्वाक्तु थि । ग्यार्सा–फुर्साख्वास् सुम बर्खे ‘कन्ट्रयाक्ट’ तुम्साख् आलिम्चामपाराख्् गाम थि । मलेसियाल्वा निसखेप पासाख् रुकथोचे बाम । ख्वाल्बो पर्बपातल्वा बाहिक चाकब्याला ब्रोसाख्वास् बाम । ग्यार्साख्वास् बाम । द्यालपाङ ड्आखो सिम्वाल् जोहोर कुल्वा ल्वासाख् वाखा बगैदुम्चो काकु क्वाचो थि । क्वा¥वाङ् कुडु ब्अिम्सै ह्वाम्बा (उडल्यान्डस, सिंगापुर) प्याड रुच्चो थि । ¥वाबिल–झाप्पा डांडा द्याम हिब्बेतिम देसै बुकित तिमा जोजो (सिंगापुरल्वाम सबसे रोबो जोजो) गाड क्वाचो थि ।

नुम्बो उपो न्वा थापु ब्अ्वार्दिङचिमेइ जिखिम तिमाख् ह्वाला मलेसिया ड्आङ्मा ब्अ्वाम्सिम थि । आक्वाल च्याम्सुइ इमेल्वास साङ्खो बावाइँ इम्सेब्रोस मलेसिया बामोल्वाइँ उपोङ् ब्अिम्ताल्वा मुइबिमेइ सिलाखा आक्वात्थु गामेइ बिसाङ्खो ब्वासिम थि । खातिर खास्साख् गामेइ थि । क्वाफु दिचाम त्वाम पौमेइ या तिम । बल पौमेइ या तिम । ड्आम्बि बेन्तोङल्वा बाम देन्चो ठौमेइ थि । नौठा इल आत्ति सुन्गाइ पेटानिल्वा के ओब्बेइ थि । चेलाडाला पासैल्वाम्वाल् इल्वाइँ आतिमाख् क्वाल्वालम्पुरल्वाम नेसनल मनुमेन्टल्वा के देन्चो ठौमेइ थि । ठ्याक्कै इल्वा पासाख् चिक्तुमेइ तिवाँ दिसो तर् आलो–इल्वा योरख्वा पौम्वाल् दिसि आचाप्तु थि । इम खातिर कुर्साख्वा गामेइ नौठासम्बा कुर्ति बाम थि ।

त्याँपाला गामाख्वाचै आम्सि इ या जाप्तुम थि । बिहे पाच्चाम मामापापाङ ख्वाल्बो रहर या ब्अ्वार्दिति गाचिम्मे थि । सालाङसिलि पाचाम – राक्पा हाचाम – फकै पाचाम आङ हजिगत आबामेङ्ख्वा फ्वाइतिफुरि पासाख् आङ बिहे दुम्मेइ थि । सेइति बाङ्चिमेइ क्वाल नानि च्वाइमे पाइसि हिप्तुचिम्वाल् मामापापा चाप्सि ग्यारिङ्चिम थि । हर्कोख्वा कुर आहिप्तुचि थि । सुखादुखा द्वाइपासि ड्अुचो, सामरामल्वाम हाल्सिवा हाल्सि ख्ल्याच्चो न्वा था–थाल हाल्मोल्वाइँ मामापापा क्वातिग्वाक्चो क्वाल कावा ब्लातुम्वाल् ख्ल्वाक्ताम या ग्यार्सिम थि ।

ड्आम्बिम् छुट्टिल् गाम्वाल् अरब–अरब देम्मेइ ठौमेइ थि । इमब्यालाल्वावाँस् अरब ल्वाचाम त्वाम पौमेइ तिमाख् मलेसिया आलिम्चाम पासाख् गामेइ तिम । गामेइ पैना अरबह्याड ल्वाचाम ब्अिम्तास्वार्ता प्वाचो ख्ल्वाक्ताम क्वाल राइचिङ् पो दुम्म्वाल्वाइँ कुडुल्वास्से के रैछा । त्याँसो–दिस्ना पासै समै ल्वामेइ ल्याखा आदुम्चो रै । ल्याखास्वाङ्ख्वास् क्वाल बर्खा न्वा च्याब मैना लाक्सि तुम्सुम रैछा ! चटपट पातुम थि । इमेङ् हप्तादिनल्वा पासपोर्ट न्वा ¥वाक्सो कुर्सुमाख् यलाखोम हाल्म थि । ल्वाचाम थालो तिवाइँ ‘सेक्युरिटी’ल्वा काम पासि दाउम् वाबुम्मेइ थि । आज्वाक्तुवाइँ ज्वाक्तुमेइ खासि इमेस् थि । क्वाल–निस खेप धावै पौम्वाल् भिसा तिर्सुम थि । कतार ओब्बेइ मुयोन्जिखिमल्वा ल्वाचाम रै ।

अरबल्वा ख्यासि आफ्वाचो गर्म पौम पासाख् स्वाम्मेइ ठौमेइ थि । मलेसियाल्वाम गर्म बडेबर्खा ख्यासि तुम्सुमेइ तिमाख् बडा आङ ङिमा आलु थि । तिवाइँ बा आचाबु तिम देसाख् आङ त्वाम ब्आरिचै पातुम थि । कतार ब्अ्वार्दिमाख् ङा चिक्तुम कि आङ्गुख्वा काम पाचाम डा एयरपोर्ट भित्रा के रैछा – हमाद अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल, दोहा, कतार । एसि बाक्चो बडेख्वाल्बो कुडुगोत्ना । नेपाली कावा या चाप्सि बाक्चो । आम्से रान्चो ठाउँल्वा काम पासि हिब्बे देसाख् गामोल्वाइँ आब्अिम्तुमेइ । ग्यार्सै बडेखेपा आङ कुपि हौवा वातुम थि ।


ख्ल्वाक्तामख्वा काम पाचाम हमाद एयरपोर्ट ख्वाल्बो थि । यलाखोम न्वा क्वाल्वालम्पुरल्वाम एयरपोर्ट ङा हिप्तुमेइ आङ्गुख्वा आमेस् सबसे ख्वाल्बोस्याङ ब्अ्वाम्सिम थि । आज्ज्याङ योरचै यलाखोमल्वाङ ख्वाल्बो ब्अ्वाम्सिमेइ ठिक्का तिवाइँ क्वाल्वालम्पुरल्वाङचै य्वाक्का थि । कतारल्वाङ क्वाल्वालम्पुरल्वाम ख्वाल्बो इल्वाङ इमेल्वाङ या ख्वाल्बो सिंगापुरल्वाम चाङ्गि तिम । सेक्युरिटी काम से तिर्सुम थि । मलेसियाल्वास्याङ ठ्वाइँठ्वाइँ याम्सि नपर्ने । भानाआम्ना हाल्सिपिसि ड्अुचो । एसि बामेइख्वा गर्मख्वा गालि चार्सि या नपर्ने । तलब बडेख्वाल आग्वाक्बिवाइँ इल्वाम ¥वाक्सो (कतारी रियाल) ख्वाल्बो तिमाख् मलेसियाल्वाङ भातालास् ताक्तुम थि ।

मलेसियास्याङ आल्वा या ओभरटाइमख्वा जासितुसि दो–पातुम थि । कामपाति ठाउँल्वा चाकु नेपाली कावा बाम्मेइ न्वा कतार एयरवेज चासाख् ब्लाच्चो–ल्वाचो नेपाली हिप्साङ–¥वाम्साङ बाम्वाल् क्वाल्वाक्वालचोट डा चाकुन्जिखिमल्वा बामेइ या मातुम थि । निस–सुम, निस–सुम बर्खाल्वा कुडु ल्वासा–लिम्सा पौम थि । बाक्चा निःचाल्वा तलब या ब्वार पाति ग्वाक्बिम थि । एयरपोर्टगोत्नाम कावान् अफिसल्वाम योर स्वाचा ‘वाकिटकी’ या ग्वाक्बिम थि । आम खाचिल्वा क्वाल नानि या दुम्सै आङ ओन्वा स्कुल दिचो दुम्मेइ थि । कतारल्वाम जागिर दाक्तुसे दाक्तु ‘कन्ट्रयाक्ट’ रुम्माख् गासि द्वाक्तुम थि । क्वात्नै ‘कन्ट्रयाक्ट’ या इल्वास् बाक्सि माल्सुम्वाल् आतिर्सु थि ।

त्याँनापेमसम्बाम योर ब्अिम्साख् यलाखोमल्वा आम्सि भानास् तिवाइँ आम्सिख्वाल इ प्लौम थि । एस.एल.सि. नौठा बेबानिम्फा यलाखोम फिस्साख् ड्आङ्मा कुडुल्वावाँस परै पा–पाच्चाम ब्अिम्ता पौम थि । कुडु लिम्मेइ पैना ङेबेख्वा, ‘पापामामा निकै बुढाबुढि दुमिङ्चिम इल्वाङ नानिराइचि या ब्वार्साङ बाङ्चिम – आ खामा क्वासि आचाप्चा राङ्म – इस्तिमाख् त्याँचै थाल्वाइँ आल्वानो’ वातुम थि । पापामामाख्वाइँ आल्वानोस् वातुचिम थि । आङ क्वाल त्वामख्वा या आल्वानोस् वातुम थि ।

इमपैनास् क्वात्नै त्वामख्वा बेबा परै चेइचाम ब्वानुम, पापामामा आड्अुसा बाङ्चिम रान्चो अस्पतालल्वा उग्गार ल्याच्चाम ब्वानुम इल्वाङ यलाखोमल्वा आम्सिय्वाक्कास् तिवाइँ कुडु मुइचाम ब्वानुम – बाहिरा आल्वात्थु धर हिब्दुम ? वातुम थि । ठिक्का डा हो नि – च्याम्सि के आफ्वा च्याम्मुन्चो मसट पाचाम डा आक्वाल सजिलो सजिलो ! बेबा ब्वार्सै न्वा परै भाता ल्यास्सै ल्वाङ्चिम्वाल् खर्च या ब्वार्सै न्वा भाताल ल्वासै प्वाचो थि । मामा कार्चिमो पाच्चो, ड्अिवा साम्चो न्वा बुबुलाङ्खे फ्लालाच्चो ब्यात्था ब्वासिम थि ।

खुच्च्याम–बुब्ज्वाम ठुम्बा न्वा सारिङ्मो–कुरब्वामख्वा सामा पाड्ग्वाक्चाल्वाइँ ब्यात्था स्याम्सिमेइ आहिम थि । पापा या क्रिउक्रिउ पुम्चि न्याच्चो ब्यात्था ब्वासिम बाम । भुनि चुप्पाख्वा सिमसामा पाचाम्वाल्वाइँ ड्अुमेइ आबाथि । आन्चि राब्जि ब्रोमेइ – ङाइ जासिमेइ आहिमिङ्चि थि । तिवाइँ त्याँडा ड्अुङ्चुकुम देङ्चिम थि । सुखा ग्वाक्सि आचाप्तुचिमेइ राइचि आक्वाल दुखा ग्वाक्चा देङ्चिमाख् ह्वाला । क्वाल–निस खेपा डा, ‘इ पाप आक्वाल ¥वाङ्चुकुम ह्वाल नि कान्छा’ या वातुचिम थि । इस देङ्चिम्वाल् आन्चि राइचिङ सुङ्काले गाचो तिमाख् देसि प्लेउचिम थि । इस देसि प्लेउचिवाइँ आन्चि ब्यात्था क्लिस्सिचै आप्लेउचि थि । इम योर ख्ल्वाक्तामख्वा या चिक्तुम थि ।

द्यालल्वाम ज्वाम्चोमापा न्वा टेकानपुर (डिक) अस्पतालल्वाम डाक्टरख्वा राइसे ड्अुपास्सि आचाबिमेइ तिमाख् आबिङ्चिसे रान्चो अस्पतालल्वा ल्यामुचिम्मे थि । अस्पतालख्वा बडेख्वाल वाख्वाति गामुचिम्मे थि । च्याब ड्अुङ्चिम थि । जासितुसि, वासिम, य्वाक्सितिल्याम स्याम्मे आमाति जाप्चाम तिमाख् बाक्चो ¥वाक्सोख्वा आक्वाल द्वाक्तु ! दो–पातु ! बाहिरा ल्वाचाम बाहिक चाक् लाम से आहिप्तु । आम सब्बै योर च्वाप्साख् पापामामा न्वा ङेबेबिल योर पौम थि । बाहिरा ल्वाचाम योर सौम थि । आमा ओःबि – आबिसाख्वाइँ बिम्मेइ थि । बिसि दोमुम्मेइ थि ।

मलेसिया न्वा अरबल्वाङ ठे च्याम्सिफ्वाचो ठाउँ ल्वासिमालिम्वाल् ङाम्बालाला दुम्सि या चाप्तिम देन्चो योर ठौमेइ थि । इसदुम्चो कावातिड हिम्मुम्मेइ या थि । सोझो लामल्वा ङा हाल्सिदाक्चो ख्ल्वाक्तामख्वा सोझो लामसे हाल्चाम त्वाम पौम थि । त्याँपालाचै बहरेन ल्वाचाम तिर्सुम थि । इमेइँ ‘सेक्युरिटी’ आतिमाख् ‘लेबर’ ल्वा । ड्आङ्मा लाल्वा आमाइँ आबाक्चो – इमेल्वास् ल्वाम ।


नयाँ दिल्ली दुम्सै मनामा (बहरेन) ब्अ्वार्दिम थि । य्वाक्का मुयोन्जिखिम देसाख् ठौमेइ – आज्ज्याङ से य्वाक्कास् रै – सिंगापुर न्वा माल्दिभ्सल्वाङ आम्सि ङा ख्वाल्बो ! क्वाल टप्पुल्वा हावाजासल्वाङ जुडिसाख् क्वात्नै टप्पुल्वा ल्वाचाम । त्याँसम्बा हावाजास चासाख् ल्वामेइ मुयोन्जिखिमल्वा हाडमारा काम पासि आद्वाक्तुमेइ थि । आलचै इस आति पासाख्वा चिक्तुम थि । आलु–य्वाक्सि कुर्साख् भोट–मधेस पामुन्चो न्वा ब्अ्वार्चाम टुङ्गोस्वाङ्ख्वा चिचिमो किमगोत्ना उडिसाख् कोइला ड्अ्वामुन्चोस्याङ आतिवाइँ बाहिरा काम पाचाम तिमाख् हपहप गर्मख्वा आङ साम ट्याक्सि माल्सुम थि । क्वाल्वाक्वालचोट डा ढ्वाङ यसि या माल्सुम थि । ख्यासि आचाप्साख् खो–खा प्ल्यासाख् लिम्चाम योर या बडेखेपा ब्अिम्तुम थि । थामब्याला इम योर ब्अिम्तुम इमब्यालाल्वास् बेबानिम्फाङ परै, मामापापाङ् उग्गार न्वा यलाखोमल्वा आम्सिय्वाक्का कुडु मुइचाम योर तिम ब्अिम्तुम थि । इम योरतिडख्वा लिम्चाम योर बात्तेल पाति ग्वाक्बिम थि ।

अरब ल्वाचाम मल्टन ब्लामेइ पैना बहरेन य्वाचो थापुतिचो इल्वाङ च्याप नौठा य्वाचो ओ–कावातिचोख्वाइँ आङ्गुख्वा पाचाम कामस्याम्मेस् पाम्मेइ – पासाङ बाम्मेइ थि । आङ चिक्तुल्वा क्वालोख्वा क्यानाडा ड्राइ ओब्बेइ कम्पनील्वा ड्राइभर न्वा क्वात्नैख्वाचै सलमान रोडल्वाम हिल्टन मेकानिकल इञ्जिनियरिङ कम्पनीङ् अल तनुर रेस्टुरेन्टल्वा किचन हेल्पर काम पौचिम थि । इमब्याल् य्वाचो बडेख्वालख्वा बहरेन न्वा साउदी अरब ख््रवामपाच्चो बहरेन साङ्गो (पुल) मुइचो कम्पनील्वा काम पाम्मेइ ठौमेइ थि । बहरेन साङ्गोङ् क्वात्नै ड्अि ‘किङ फाद कजवे’ रैछा । बडे हिचो रैछा – २५ किलोमिटर (८ कोस) ।

भानाआम्ना–ह्वामस्यालआम्स्यालाम् टापटिप योर ब्अिम्साख् लिम्चाम योर ब्अिम्सि प्लेउमेइ थि । चाकुख्वा पासि चाबिम्वाल् आङ्गुख्वा आस्याङ आचाप्चाम ? बहरेनल्वा गर्म पौम पासाख् चिक्साचिक्साख् य्वामेइ तिम – इल्वाङ ? इल्वाम ¥वाक्सो (बहरेन डिनार) बडेख्वाल आग्वाक्बिवाइँ फ्वातिम्वाल् बडेख्वाल नेपाली ¥वाक्सो दुम्चो तिमाख्वाइँ आम्सि आङ साम ब्वार्मेइ थि । ड्आम्बि भा.रु., इल्वाङ इमेल्वाङ ख्वाल्बो मलेसियाल्वाम रिंगिट इल्वाङ रिंगिटल्वाङ ख्वाल्बो कतारी रियाल च्याम्सुम थि । त्याँवाँ कतारी रियालल्वा या ख्वाल्बो बहरेन डिनार च्याम्चो दुम्मेइ थि । आङ्गुख् च्याम्सुमेइ ¥वाक्सो ख्वाल्बो दुम्सैदुम्सै ल्वाम्वाल् ड्आङ्मा मान ब्वार्मेइस्याङ पातुम थि ।

ड्आम्बिड्आम्बि कुडु जास्सि आबिचो रिताबेस्याङ पुचो ख्ल्वाक्तामख्वा आदाक्साख्वास् बहरेनल्वाम निसग्वाट कन्ट्रयाक्ट तुम्सुम थि । आम खाचिल्वा क्वाल खेप कुडु गामाख् पापामामा यलाखोम ल्यास्साख् उग्गार पामुचिम्मे थि । नौठाङमे कन्ट्रयाक्ट तुम्साख्चै आलिम्चाम पाराख्् गाम थि ।


बहरेनल्वाम कन्ट्रयाक्ट तुम्साख् गाम्वाल् राइचिख्वा ब्अके एस.एल.सि. तुम्सुमेइ थि । राइचिख्वा लाउरे दुम्चाम रहर पौम थि । नुम्बोम योरख्वा पौम्वाल् ल्वासि आग्वाक्तु थि । परैल्वाङ् ख्वाल्बो आमाइ आबाक्चो रै पासाख् चिक्चो ख्ल्वाक्तामख्वा बेबानिम्फा चाप्तुचिमेइसम्बा परै पौचिकान् देन्चो ब्अिम्तास्वार्ता पौम थि । इम योर राइचि वातुम थि । राइचि या बिसिम थि । यलाखोम ल्यातुमाख् क्वाल कलेजल्वा भर्ना पौम थि । परैख्वा ड्अिवा ब्वार पातुम, ड्अिवा ब्वार्मेइल्वाङ सामरामल्वा आमा पाचाम – थाम लाम हाल्चाम इमेख्वास् वातुम देन्चो आङ ब्अिम्ता थि – थाम आज्ज्याङ या तिम ।

‘आमाइ दुम्कान् त्याँचै बाहिरा ल्वासि आगानि भानेङ् पो’ देसाख् भानेङ् ब्अ्वामोख्वा गामेइल्वाङ वातुमेइ वातुमेइ थि । पापा न्वा मामाख्वा या, ‘त्याँचै नाइस्ता’ वातुचिमेइ वातुचिमेइ से थि । आङ्गु या इमेस् ब्अ्वाम्सिम थि – आक्वाल दुखा पाचा – आक्वाल दुखा माल्चा ! आक्वाल च्याम्इवाँ द्ववाक्चो !! मेची–महाकाली ख््रवाप्चो ख्वाल्बोलाम (मध्य पहाडी लोकमार्ग) आङ कुडु पुम्नाल्वाङ हाल्चो तिमाख् क्वाल पल्सर मोटरसाइकल जाप्तुम थि । इम चासाख् राइचि ¥वाम्फु न्वा इ क्वाफु यलाखोम दिसा–पिसा पौम थि । भानेङ् ब्अ्वामोख्वा या रहर पौमेइ तिमाख् क्वालखेपा बाइक चाक्साख् रमित ल्यातुम थि । ड्आम्बि यलाखोम इल्वाङ मनकामना सामापासै पोखरा ब्अ्वार्दिसाख् फेवातालल्वा डुंगा चाङ्चिम थि ।

इल्वाङ इम्सेलावाँस बिराटनगर न्वा धरान ब्लान्दिङ्चिम थि । इमप्याड बाक्चो ओब्अिनेतिड ¥वाम्तुचिम थि । ह्वानाङ कटारी दुम्सै कुडु लिमिङ्चिम थि । बिहे पाइसाख् स्यार्मेस्यारा कुडु बाहिक क्वायाक्वाया हालिङ्चिम आमेस् थि । आस्याल्वाइँ आब्लान्दिङ्चिमेइ ठाङ ब्लान्दिङ्चिमेइ थि । निस जनास् आक्वाल ग्यारिङ्चिम थि । पापामामा न्वा बेबानिम्फा या ग्यारिम्मेइ थि । ‘दुखाचोङ् दिन या ब्लाच्चो रै’ देसाख् द्यालपाङल्वाम मुयोख्वा स्वाम्मेइ या ठ्वाइसिम थि । सामरामल्वा माहाभारत जोजो लाक्साख् आल्वाचो भानेङ् ब्अ्वामो मोटरसाइकल चासाख् इम्सेख्वाल ठाउँ ब्अ्वादिर्सि–क्वासि हिप्तुमेइ योर गामोस्याङ ब्अ्वाम्सिम थि । क्वाल्वाक्वालचोट डा रुङ्ग्याम लाख्वा फेते ला चिर नास्सा या पौम थि । आज्ज्याङ पासाख् पक्का दुम्म्वाल् ख्वाल्बो कुपि ह्यास्साख् ज्वाल्मेइस्याङ पातुम थि ।

ड्अिवा आस्यात्थुल्वाङ कामस्वाङ्ख्वा आबाक्चाम बानि । कुड्ल्वा तुल्मुन्चो ब्ओ–पास्याङ जासाबाक्सा पासि आदाक्तु थि । आमाम् पापा दाम थि । तर् आमा पाचाम ? ड्अिवाख्वा आतिर्सु थि । सल्टन पाचाम आङ कावातिड या बाहिरास् थि – मलेसिया, सिंगापुर, ब्रुनाइ, अरब ह्यात्थो कि युके प्यात्थो । द्याल बाक्चो उङ्गुख्वा आमा चिकुमेइ तिमाख् आम पाकाता – इम पाकाता वाङ्कु ! क्वालखेपा आ कुडुल्वाइँ ब्लामेइ थि । इम ब्याला वाउमेइ क्वाल–निस ग्वाट योर त्यावाइँ ब्अिम्साङ बाङ्म । क्वालचै जयरामघाटल्वाङ स्वाक्वाप्टार दुम्सै जोर्तिघाटसम्बा राफ्टिङ (काकुबैता) ल्यास्साख् जोरडांडाल्वाङ बरभन्ज्यांगसम्बा ट्रेकिङ (हालपाच्चाम) पापास्साख् इल्वाङ मोटरल्वाङ जयरामघाट ल्याच्चाम । क्वात्नैचै क्वाल रान्चो कुडु मुइसाख् हुटेल न्वा लज पाचाम ।

हाल्चोपिचो मुयोख्वा ग्ल्वाकुल्वाम चिङ्का–चिङ्का काकुल्वा च्वाब्बुन्चो बियर न्वा खार्बुवा पासो आदाक्चाम डा योर से आबाक्चो थि । आमपाराख््् चाकु आतिवाइँ हलेसील्वाङ लिम्चो मुयोतिडख्वा चिङ्का काकुल्वाम ग््रयाम्मुन्चो ङ्वासो, रामभ्यान्डा न्वा खुर्सानिङ ग्वाल्याङ ल्यास्सि आदाक्चाम डा योर से आबाक्चो थि । स्यानेभुनेस् तिवाइँ बाङजो इल्वा आँख न्वा फापु क्लुम्चाम योर या वाउमेइ थि । इमब्याला, ‘रान्चो योर वाइँम पाचि’ देसै बडेख्वाल ग्यार्सिम थि । हौवा वाङ्तिम थि ।

चेलाडाला पासैल्वाम्वाल् राफ्टिङ (काकुबैता) दर्ता पासाख्वा ङा चलैपासि ड्अुचो योर चिक्तुम थि । दर्ता थाल पाचाम, डुङ्गा थाल्वाङ ब्लाच्चाम, हुर्चोमुयो थाल माल्चाम ……. आमाइँ आचिक्तुम्वाल् इम योर प्लेउ्म थि । हुटेल पाचाल्वाइँ ख््रवाम्माजुम्मा पासि ख्ल्याच्चो मुयो चाहैदुम्चो तिमाख् आङ खामा ज्याक्सि आँटै आपौ थि । ब्वासिवा (¥वाक्सो) ब्वासिवाइँ चिक्सिवा, ज्वाक्सिवा न्वा ख्ल्याज्जिवा आब्वासिम्वाल् नौठा सरै दुम्सिद्वाक्तुमेइ योर कुडु ब्लामाख्वास् वाङ्तिम थि । आ सल्टन रान्चो बाक्साख्वाइँ इमेल् हाल्सि आचाप्तुमेइल्वा माफ या फ्वाइसुम थि ।

ख्ल्वाक्ताम खलि आबाक्चो मुयो । कुडुल्वाम तिकान् कि द्यालल्वाम काम पातिस् बाक्चो थि । बडेख्वाल योर आस्वाचो ख्ल्वाक्ताम बेबा परैचेइसि पर्छ, आमाम् चेइसाख्वा ङा मुयोन्जिखिम ल्वासि पर्छ, उपोउमो–पापामामा ब्आब्बार पासि आड्अु स्याम्मे योर स्वासै द्याल हाल्चो थि । सब्बैबिल्वा ल्वाम्चो थि । सब्बैल्वाङ दाक्सि राचो थि । परै आब्वासिवाइँ ड्अिवा ब्वाचो वास्सि रासिम थि । इमस्याम मुयो च्याबब्रोसल्वाङ चडपड पातुमेइ हिम्मेइ थि ।

इम चडपड मैनासिमेइ पैना ताक्चाम बानि इम ताक्सि आहिप्तुमाख्वाइँ तिसि चाप्तुम अथवा ब्लाच्चो लाम डा आबा आबा उसुगालि पासाख् ब्लातुमेइ ङा ल्वामेइल्वामेइ प्वाचो लाम थास्सि आचाप्तुमेइ तिमाख्वा या तिसि चाप्तुम । योर थाम्स्याम तिवाइँ राइचि ¥वाम्चाम निहुपिहु पासाख्वा मोटरसाइकल चासाख् यलाखोम दिसा–पिसा पाचाम खासिचै ब्वार पातुमेइ थि । कुड्ल्वा बाक्चाम बानि आब्वासिमेइ तिमाख् चडपड पातुमेइ ह्वाला देसाख् कुडुल्वाम् मुयोख्वा ब्अिम्बिमेइ थि ।

क्वालखेपाचै मैनादिन क्वाल्वास् कुडु आब्ला थि । ‘इक इ खिरिरि चिर्साङ बाङ्म – रुम्मेइ पैना पिङ्म’ आङ ङेबे मोबाइलल्वाङ ठोपातुम थि । बडेब्रोससम्बा राइचि थाल ल्वामेइ ति देसाख् सुर्ताप्वाचो स्यारास्यार्मे पर्खालाङ् योर वान्चिम्म्वाल् बल्ला ढुक्का दुमिङ्चिम थि । बुढाबुढि दुम्किख्वा ड्आङ्मा बेबाफुक्चो ब्अिसिपुम्ना बाम्कान् देन्चो तिकिम रै । मैनादिन नौठा ब्लामेइआङ दिस्नाप्याड ह्वाला – ङेबे फकैपाचाम पाराख्् ङिमासोरि वातुम थि,
‘भानेङ् मामा क्वाल योर वानि ?’
‘आमा ?’ त्वाम ब्आरि पास्सै चेला पातुम थि ।
‘क्वात्नै खेपा या बाहिरा ल्वाचाम ……..’
‘आमा द्याम ?’ आङ योर का–त्यास्सै भानेङ् मामा चिल्याङदै वाःम थि ।
‘वाखा स्वाकात् …. मात् पापामामाख् ठौचिम’ वाखास् वातुम ।

‘ठौचिकान् …. इङ्क्वा उन् त्याङ थाल्वा या आल्वाउँ देनुमेइ आतिवाँ ? पापामामा या वाडुचिम्मेइ आतिवाँ ? आल्वानो भानेङ् पो … आ खाःमा मामापापा, बेबानिम्फा, बस्तुभाउ, कुडुवारा क्वासि आचाबुम’ योरल्वा सुङ्काले, ख्राम्सि न्वा बिन्ती सा–ख्राक्ति थि ।
‘इ योर टापटिप आज्ज्याङ तिम्मे भानेङ मामा । बाहिरा आल्वाउँ द्याङ्मेइ आज्ज्याङ तिम । इ खामा क्वासि आचाप्चाम योर या आज्ज्याङ तिम । ड्आङ्मा जिखिमब्वाम्बुल्वास् आमाम् पासि चाब्बे तिम देसाख् ब्अिम्बेइ थि – पासि आचाबु । बाक्सा जासा आक्वाल पाउ । बाक्सा जासा डा बाक्पारासाख्वा या पाम्मे । बर् बलबर्गड बासेस् नौठाखेपा मुयोन्जिखिम ल्वाङ्म । उनुस् चिक्डुम कि बेबानिम्फाङ् परैल्वा त्याँवाइँ बडेख्वाल चिङकायुम चाहैदुम्चो बाम । आन्चि ला–ल्वासु प्वाच्चाम खर्च डा भानास् बाम । यलाखोमल्वा आम्सिय्वाक्का कुडु या मुइचाम ब्वाङ्चिम । इतिब्यालास् आमाइँ आपात्थु बाउँवाँ इन्चि दिस्ना आमा ना उम्बु दुम्सि चाप्तुम । रहरख्वा ल्वाचा देङमेइ आति भानेङ् मामा । इस्तिमाख्् क्वात्नैखेपा ल्वासि गाःका भानेङ् मामा …. ’ हिक्बो योर वातुम थि ।
‘ …………….. ’ आमाइ वास्सि आचाप्तु थि । ङेवाङ् योर आरान्चो आबाक्चो थि ।
‘आस देनुइ ? बिस्ता भानेङ् मामा आम क्वालखेपा डा हो नि’ फकै पौम थि ।
‘आमा दाप्साख् ति वास्सि चाम्निम भानेङ् मामा त्याँङ गासाख्चै आसेल्वाइँ ल्वाचाम योर आसोउ – ल्वासि गाःका वास्साख् खिसा आरानि – झुडि आपानि …’ क्वाल पाराख् प्रस्तन जौम थि । खै आस्याङ ति इस देम्वाल् आम्सि स्वाखाम हाम्तुम थि । ब्अिसि या जिम्तुम थि ।
‘थाम जिखिम ल्वाचो ?’ चेला पातुम थि ।
‘अफगानिस्तान ….’
‘ …………….. ’ आठौमेइ जिखिम !
इल ल्वाचा के राइचि ¥वाम्चाम – पर्खाल पाच्चाम निहुपिहु पासाख् यलाखोम धावै पौमेइ – बामेइ रै पासाख् बल्ला चिक्तुम थि ।
‘त्याँपालाचै डलरल्वा ¥वाक्सो ग्वाक्चो बाम्मे’ ख्याचेक ग्यार्सै वातुम थि ।
‘ए ………’ भानेङ् ब्अ्वामोख्वा बुभैm आपौवाइँ ङेवाङ् ग्यार्सिवाख्वा त्याँपालाम् च्याम्सिवा रान्चो रै पासाख् लख त्यातुम थि । इल्वाङ चेला पातुम थि, ‘आस्यालसे हाल्चाम ?’
‘दिस्ना’ आम्सिहिक्बो ज्वाफ ।
‘दिस्नास्से ?’ आम्सिहिक्बोस् चेला ।
‘अँ … दिस्नास्से – टिकट ब्अ्वार्खाचा राक्तुमेइ बाम । पापामामाख्वा चिक्तुचिवाँ ल्वासि आगाउँचिम ह्वाला । इस्तिमाख्् वाल्चाम ब्यालाल् फोन पाबुचिम्मे ।’ हाम्चो स्वान्ढ्वामख्वा वातुम थि ।

इम्याङ दिस्ना भ्यानि ह्वामस्यालाङ् पिचो गाडि चासिमाख् ख्ल्वाक्ताम हाल्म । आङ पल्सर मोटरसाइकल सिकुवाल्वा डबल स्ट्यान्डल्वा च्वाप्साख् वा–क्वाम्ति ब्आस्र्वाकुम थि । हाल्मेइ सातादिनल्वास् ह्वाला भानेख्वा आङ मामा फोन पातुम थि, ‘मामा, पापा वाल्म । आम योर उनु न्वा उपोउमो ठो–पाति गाःका है वाङ्तिमेइ तिमाख् ठो पानिमेइ ।’

भानेङ् मामाङ् आम्सि आङ त्वाम न्यातुम थि । आङ्गुस् फोन पाङ्तिङ द्याम ड्अुसो । आसपुचो त्वामस्वाङ्ख्वाम ड्अिवा ना ब्आकाम् मुयो रैछा । ब्अिसिल्वाङ पिताङ्के ग्रिलिलि पाम्मेइ थि ।


ल्वाचाम अफगानिस्तान तर् टिकट न्वा भिसा दुबईसम्बाम् ङा गामेइ – दुबई ब्लान्दिसाख् ‘इन्टरभ्यू’ ग्वाक्साख् पास दुम्किम तिवाँ ङा अफगानिस्तान ल्वासि हिप्चाम तिमाख्, ‘मात्तोल् लिम्सि या चाब्बे’ देमाख् ख्ल्वाक्ताम आङ्गुख्वास् फोन आपौमेइ रैछा । इम योर नौठा ङा चिसिम थि । कुड्ल्वा या चिक्बिम थि । आज्ज्याङ स्वाचाल् सरकारख्वा अफगानिस्तान ल्वासि आग्वाक्चो तिमाख् एजेन्टख्वा बाङ्गो लाम लेब्बेइ रैछा । ह्वान् आङ ‘इन्टरभ्यू’ प्लाम्मे न्वा ‘मेडिकल’ पाम्मे थि । ख्ल्वाक्ताम कुपिवाल्लेस् रैछा – पास दुम्माख् भिसा न्वा टिकट तिर्सुम थि । पासदुम्चो कावातिचोन् अफगानिस्तानल्वाम कान्दाहार ओब्बेइ ठाङल्वा वाल्साख् ब्अ्वार्दिम थि ।

महाभारत कत्थाल्वा ¥याक्बुन्चो गान्धार ओब्बेइ देश से इम कान्दाहार तिम द्याम – कौरबतिचोन् मामा गान्धारिङ् माइतो । इल् मैनादिन काम पाम्माख् हेल्मन प्रान्तल्वाम बास्टन क्याम्पल्वा लेब्बे थि । अफगानिस्तान ब्अ्वार्दिसाख् ङा चिक्तुमेइ थि कि इम जिखिमल्वा भित्राभित्रा लडै पासाङ बाम्मेइ रै – क्वालपट अफगानी फौज, नेटो न्वा कावातिचो इल्वाङ क्वात्नैपट तालिबान, अल–कायदा, आई.एस. न्वा कावातिचो । आङ्तिचोख्वाचै अफगानी फौज ख्ल्याच्चो नेटो फौजआङ सेवागावा पाचाम रै । आन खासिचै नेटो फौज बाक्चाम बास्टन क्याम्प न्वा क्वाल्वाक्वालचोट बाहिरा ल्वासाख् जासितुसि न्वा बाक्सि ख््रवाम्माजुम्मा पाचाम रै । खासि आफ्वाचो खाल्याम आबाक्चो – ¥वाक्सो या रान्चोस् बाक्चो तिवाइँ बाक्चामचै ङिमालुति खाल्याम थि । थामेब्याला ति आमाति दुम्सिचाप्चो ! आङ बामेइ क्याम्पा कोइलाखानल्वाम चिचिमो–किमल्वाङ ठे ङित्तुम थि । ङेबे आबिसि से पापामामाल्वाङ क्लिसाख् आसेङ के य्वाङ्म रै देसाख् बडेखेपा थक्का दुम्मेइ थि । आय्वाचाम द्याम य्वाङ्म क्वाल बर्खा ब्अ्वार्दिपाउख्चै ग्वाङ–लिम देसाख् ब्अिम्तुम थि । कुडुपड फोन पौम्वाल्वाइँ इम्सेस् देम थि द्याम ।

ख्ल्वाक्तामख्वा बास्टन क्याम्पल्वा काम पौमेइ इसाङ नु मैनाक्वाल्वा दुम्मेइ थि ह्वाला – क्वाल दिन आरान्चो सम्चार ठ्वाइसिम – ख्ल्वाक्ताम बामेइ क्याम्पल्वा ड्आङ्मास्याच्चो बम कुर्चो मुयो उडिम्माख् बम का–पाब्ब्वाल् बडेख्वाल मुयो सिम्मे …. इमेल्वा ख्ल्वाक्ताम या परैदुम्मे द्याम ! आक्वाल आब्रोचो सम्चार !!


ख्ल्वाक्ताम स्यास्सि रासिमेइ सम्चारख्वा कुडु ङा आतिमाख् द्याल से सोक परैदुम्मेइ थि । द्याल से चिह्वाम दुम्मेइ थि । थामे कुड्ल्वाम मुयोख्वा या ड्आङ्मा कुड्ल्वाम मुयो साम्मेइस्याङ ब्अ्वामिम थि । आब्अ्वाम्चा या आस्याङ कुडु ब्लाम्वाल्–बाम्वाल् य्वाक्का–ख्वाल्बो आचुति आमाति ख्ल्याच्चो–ख्लेइचो थि । परै आपासाख् दुखा हिप्चो मुयो उङ् तिङ्म देसै बेबा परै पुकाने न्वा आन् पापामामा बेबा परै चेइकाने देःचो मुयो थि । साल्चोतिड आमाम् चेइसिवा चेइसाख् ङा बाहिरा ल्वाकाने है आस्तिङ आबुस्याङ दुखा हिम्निम वास्साख् सल्टन ग्वाक्चो मुयो थि ।

ड्आङ्मा भातालाम मुयो सारि पास्सि पर्छ – त्वाम नेपास्सि आड्अु देःचो मुयो थि । उङ आबाङ्मेइ ब्याला रान्चो खासि पाचा ¥वाक्सो फुःनिम्वाल् उङ्गुइँ भाग ज्वाल्काङ्ने है देःचो या आङ्गुस् थि । आमपाराख्वा द्यालल्वाम सब्बैबिल् दाक्सि रासिम थि । आमस्याम मुयोङ आरान्चो सम्चार ब्लाम्वाल् द्याल ख्राम्चोस् दुम्मे ।

द्यालल्वाम मुयोख्वा ख्ल्वाक्ताम आक्वाल त्वामारि पाब्बेइ रैछा देःचो योर आङ मालामि ब्लाच्चो मुयो क्वासाख्वास् स्वासि फ्वाम । ख्ल्वाक्तामाङ् कुडु सिकुवाल्वाम पल्सर बाइक पुम्ना बालमोलि तोःला क्वाल बाकस च्वाब्बुन्चो बाम । ख्ल्वाक्तामाङ् सिचो सामराम बाक्चो इम बाकस अफगानिस्तानल्वाङ यलाखोम दुम्सै नाराति कुडु ब्लाब्बुन्चो तिम । सम्चार ठ्वासाख् क्वाल झुलिप से तिवाइँ क्वासाख् सान्त्वामफुरि ग्वाक्चा द्यालपाङल्वाम मुयो ब्लाम्मेइ–ब्लाम्मेइ से पाम्मेइ थि । फाम–म्वामिम थि । ल्वासु तिःचाम ठाङ या आबाल्वा थि । खाउमोखास्यार्मोल्वा स्याङ दुब्लोल्वा मुयो जिग्लुबजिग्लुब थि । कुडु भातालाम् डिल न्वा ख्वाल्मातोःला या स्यागिलस्यागिल थि ।

अफगानिस्तानल्वा इस दुम्मेइ निस मैनाक्वाल्वा नौठा ङा ख्ल्वाक्तामाङ् सिचोराम खास्सि फ्वामेइ तिम । ल्वासि आड्अुचो जिखिमल्वा ल्वामेइ तिमाख् इल्वाङ खाच्चा बडेख्वाल ख्वाल्बो मुयोतिड ग्वाह्वार फ्वाइसि परै दुम्मेइ थि । आस्याल्वाइँ बाङ्गो लाम आहाल्चो – हाल्सि आदाक्चो ख्ल्वाक्ताम आस्याङ बाङ्गो हाल्मेइ ह्वाला देसाख् आङ् चिक्चो–सेइचो छक्का परै दुमिम थि । बडेख्वाल परै आब्वाचो ख्ल्वाक्ताम एजेन्टतिचोख्वा आन् लान्ठोसिन्ठो ब्रोचो योरख्वा किल्बुयाल्बु पाम्म्वाल् ल्वामेइ योर आचुख्वा या आचिक्बि थि ।

यलाखोमल्वास् पालुमसिलुम पातिवाइँ ड्अुचो तिवाइँ पापामामा इल् ब्अ्वार्दिसि आचाप्चो इल्वाङ क्वालखेप राइचिङ् कुलि आक्वात्थु आड्अुचो देङ्चिमेइ तिमाख् द्याल लेब्बुन्चो तिम । त्वामल्वावाँस् चितैपामुन्चो योर क्वाल्वाक्वालचोट भगुवानख्वा ब्अ्वार्दिति ग्वाक्तुम देम्मे । ख्ल्वाक्तामख्वा बेबाल्वा लाउरे दुम्साख् बाकस ब्लास्साख् कुडु ब्लाचाम रहर पौमेइ थि – इम रहर क्वाल पाराख्वा ब्अ्वार्दिम थि । तर् भगुवानाङ् आसपुचो राक्पाहासि ! बाकस ब्लास्साख् ब्लाम तर् इम बाकसगोत्ना आङ्गु थि ! सामस्वाङ्ख्वाम् ब्लाम थि । सिचोराम ब्लाम थि !

बाकसगोत्ना रुस्सै ख्ल्वाक्तामाङ् पापामामा न्वा ङेबे ख्राम्सै सिसा–उइसा पाम्मेइ थि । आङ राइचिनानि या ख्राम्सै उपोउमो न्वा मामा ज्यातुचिम थि । चाकुख्वा या ज्यास्सि ख्ल्यास्साङ थि । ‘….. उङनिम ल्वाचाम ब्यालाल् उन ल्वानुमेइ हिप्सि दोकिचिम्मे आक्वाल पापि तिङ्चुकुमेइ रै कान्छा …… ’ देःसै पापामामा ह्वाँ ह्वाँ ख्रामिङ्चिम थि । ‘… आल्वानो वानिसे ल्वानुम भानेङ् पापा … इ सारिख्वा चिक्तुमाख्वा डा ह्वाला नि … त्याँङ गासाख्चै आसेल्वाइँ ल्वाचाम योर आसोउ – ल्वासि गाःका वास्सै खिसा आरानि – झुडि आपानि … वाइँमेइ थि …. उन् ल्वासिवा ङा दाक्चो …. रमिता पुइँमाख् ल्वानुम् … ल्वास्दै भानेङ् पापा … ल्वास्ता’ भानेङ् मामा क्वात्नैखेपा ढ्वाङ यःम थि । ब्अिसि आवाइचो आचु या आबामि थि । उङ्गुइँ आ ब्अिसि ग््रवाल्वाल्वा पौम थि । ड्आङ्मा ब्अिसिपुम्ना ज्वाल्सा–ब्वार्साप्वाचो तावास्याम्मे मुयो ड्आङ्मा ब्अिसिपुम्नास् इस दुम्म्वाल् त्वाम थिम्सि आफ्वाचो रै !

ख्ल्वाक्तामख्वा चुरधामपुमल्वाङ ज्याक्तुमेइ हाल्सिवा बास्टनल्वा नाइतुम । नुम्बो क्वालखेपा चेला पाङ्तिम थि, ‘आम सामरामल्वा दुखा ङा रेसिमेइ रै, क्वात्नै सामरामल्वा डा सुखा रेसिम ह्वाला नि पाचि ?’ आमा वाच्चा ? इमब्याला आमाइ वास्सि आचाबु थि । त्याँसचै वाउम्, ‘क्वाल जुनिल्वाम रान्चो खासिख्वा क्वात्नै जुनि रान्चो पौम द्याम । आम सामरामल्वा रान्चो खासि पानुमेइ बाम । इस्तिमाख् इ ब्लाच्चो सामराम रान्चो दुम्मे – रान्चो दुम्कान् – रान्चो रेसिम् राइचि !‘
Ω

(प्रस्तुत कथा कथाकारको प्रकाशोन्मुख वाम्बुले राईभाषाको कथासंग्रह ‘उपोकान्छा हलबले’बाट साभार गरिएको हो । यो कथा ‘इक लिब्जु–भुम्जु’ त्रैमासिक वर्ष ९ अंक ३, पूर्णाङ्क १८, (लिब्जुभुम्जुको ९१औं शृंखला), २०७९ कात्तिक–पुस (किरात येले संवत् ३८०१÷सन् २०२२–२३ मा प्रकाशित छ । सम्पादक)