लिभु संवाददाता
काठमाडौं– ललितपुरको क्याम्पियन स्कुल कक्षा ४ मा पढ्दै गरेकी ९ वर्षीया खारुमी राईलाई स्टेजको पोडियममा रहेको माइकमा पुग्न एउटा सिंंगो कुर्सी राख्नु प¥यो । उनी किरात राईको मौलिक पहिरन र गरगहना अनि घुम्टो ओढेकी थिइन् । निडरतासाथ स्टेजमा उनी उक्लिइन् । पोडियममा कुर्सी राखेपछि जुत्ता फुकालेर चढ्ने कि त्यत्तिकै भने अनकनाइन् ।
उद्घोषण राम मादेनले जुत्तासहित चढेर वाचन गर्ने अनुमति दिएपछि थपक्कै टेकेर माइक समाइन् । भनिन्– मेरो नाम खारुमि राई हो । मेरो कविताको शिर्षक छ– ‘आन्कान किरावा’ । उनको हातमा कुनै कागज थिएन । कण्ठस्थ मिलाएर मातृभाषाको रचना सुनाइन् ।
आन्कान किरावा
झाराक अकभोम लिसिन्ने
पेलेलेवा पेन्नान्चिन्सा
लाक छाम लुसा लाक लुन्ने ।
चासुमनुलोक सिने निम्पाङ
साम्पुक्ओमाङ मुन्ने
चासुम नुलोकस्या निम्पाङ
माङ्मिचि आलाङ्ने पम्चम्ने ।
आनयङ हान्याङ्सा
तित्कातित मुन्ने
ओहात्निङा आन्कान किरावा
झाराक अकभोम लिसिन्ने ।
चिन्काचिन मुयाङ्सा
छुक तोङ्याङ्सा बुया खारिन्ने
ओहात्निङा आन्कान किरावा
झाराक अकभोम लिसिन्ने ।
भावानुवाद–
हामी किराती
हामी किराती
सबै एक जुट हौं
लहरै उभिएर
साकेन्वा गीत गाउँदै नाचौँ ।
अन्न राम्ररी फलोस् भनी
प्रकृतिको पूजा गरौं
अन्न राम्रो फल्यो भनी
पितृहरूलाई धन्यवाद दिऊँ ।
हाम्रो भाषा बोल्दै
एकआपसमा सहयोग गरौं
यसरी नै हामी किराती
एक जुट हौँ ।
आपसमा सिक्दै
हात मिलाउदै अघि बढौँ
यसरी नै हामी किराती
सबै एकजुट हौँ ।
आमा पञ्चबुङ राईको साथ लागेर आएकी खारुमीले मातृभाषाको कविता वाचन गरिन् । उपस्थित सबैजना जिब्रो टोक्दै स्याबासी दिए । उनीका साथमा फोटो खिचाउनेहरूको ओइरो लाग्यो ।
यसरी समारोहमा १४ भाषाका कविले मातृभाषाको कविता वाचन गरेका थिए । जसमा दुरा भाषामा देवबहादुर दुरा, वाम्बुले भाषामा मन्जित राई ‘मानव’ कुमालमा पशुपति कुमाल, डगौरा थारुमा जुनु थारु, मगर ढुटमा हिरामती राना सिंजाली, सुनुवारमा रणवीर सुनुवार, मगर गोपाल पुन मगरले वाचन गरेका थिए ।
थामी भाषामा बिकेस थामी, याम्फुमा प्रवीण याम्फु, छिला राई, खालिङमा अर्जुन खालिङ राई, तमुमा विमला गुरुङ, उराँवमा कुमारी सरणा उराँव रचना वाचन गरेका थिए ।
जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठलाई १ लाखको मातृभाषा सेवा पुरस्कार
आदिवासी जनजाति राष्ट्रिय उत्थान प्रतिष्ठानले यो वर्षको ‘मातृभाषा राष्ट्रिय सेवा पुरस्कार’ नेपालभाषाका जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठलाई प्रदान गरेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवसको अवसरमा बुधबार ललितपुरमा आयोजित समारोहमा संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्री अनिता देवी र प्रतिष्ठानका उपाध्यक्ष गोकुलप्रसाद घर्तीले उक्त पुरस्कार प्रदान गरेका हुन् । पुरस्कारको राशि १ लाख रुपैयाँ रहेको छ ।
जनकवि श्रेष्ठ अस्वस्थताका कारण सम्मान रमारोहमा उपस्थित हुन सकेनन् । उनका छोरा सुमन श्रेष्ठलाई उक्त पुरस्कार तथा सम्मानपत्र हस्तान्तरण गरिएको थियो । कवि दुर्गालाल श्रेष्ठले भिडियो सन्देशमार्फत् आफू काठमाडौंको माटोमा जन्मेहुर्केको एक नेवार भएको छ र १४ वर्षको उमेरदेखि मातृभाषा साहित्यमा लागीपरेको बताए ।
‘चौध वर्षदेखि आज ८८ वर्षसम्म मातृभाषा, साहित्यमा लागीपरेको म एक सांस्कृतिक सिपाही हुन पाएको छु,’ आफूलाई सांस्कृतिक सिपाहीकै रूपमा देख्न चाहेको उल्लेख गर्दै भनेका छन्, ‘सम्मान गर्नुभएकोमा म अत्यन्त आभारी छु । जिन्दगीको उत्तरार्धमा रोगको अकल्पनीय चँगुलमा परें, त्यसैले गौरवमय समारोहमा आइपुग्न सकिनँ । क्षमा चाहन्छु ।’
पुरस्कार छनोट समिति संयोजक संस्कृतिविद डा. चुन्दा बज्राचार्यले जनकवि श्रेष्ठका नेपालभाषामा १६ वटा नाटक, एकांकी, बालकविता, गीतसंग्रह, रहेको बताइन् ।
यसैगरी नेपाली भाषामा ९ वटा र ७ वटा अनुवाद कृति रहेका छन् । कलाकार मदनकृष्ण श्रेष्ठले गाएका ‘सय थरी बाजा एउटै ताल, सय थरी गोडा एउटै चाल’, गायिका आनी छोइङ डोल्माले गाएको ‘फूलको आँखामा फूलै संसार’ गीतको रचना उनै दुर्गालाल श्रेष्ठले रचना गरेका हुन् ।
त्यस अवसरमा आदिवासी जनजाति आयोगका अध्यक्ष रामबहादुर थापामगर, थारु आयोगका अध्यक्ष विष्णुप्रसाद चौधरी, राष्ट्रिय सभाका सांसद सुरेश आलेमगरलगायतले शुभकामना व्यक्त गरेका थिए ।
